Türkiye onu, halka ücretsiz su ve ekmek dağıtan belediye lideri olarak tanıdı. Tarih 1984’ü gösteriyordu. 12 Eylül Darbesi’nin üstünden dört yıl geçmişti. İzmir’in kıyı ilçesi Dikili darbeye dek Adalet Partili (AP) belediyelerce yönetilmiş, sağ eğilimin baskın olduğu bir beldeydi. 12 Eylül cuntasının kaymakam ve tıpkı vakitte belediye lideri olarak ‘atadığı’ Ayhan Koç’un dört yıl süren idaresi, bu küçük ilçeyi pek çok açıdan dümdüz edecekti. O tarihe dek tek katlı bahçeli konutlardan oluşan lokal kent mimarisi, süratle imara açılan emlaka dikilen çok katlı apartmanlarla bugün de sürmekte olan beton kent görünümünü 12 Eylül’e borçlu…
Askeri idarenin sosyo-kültürel açıdan da betonlaştırdığı, merkez sağın bu yıkılmaz kalesinde 1984’teki birinci lokal seçimde istikrarlar değişti. Toplumsal demokrasiden, emekten, barıştan kelam eden genç ve cesaretli bir mühendisin lider adayı olduğu Toplumsal Demokrasi Partisi (SODEP), seçimi açık farkla kazandı.
HEPSİ ÜCRETSİZDİ: SU, EKMEK, ULAŞIM, SIHHAT HİZMETİ
Osman Özgüven’in başkanlığı yalnızca ilçede değil, Türkiye’de yankı uyandıracak uygulamalarla dolu bir devrin başlangıcıydı. Çünkü liderin birinci işi belediyeye makam aracı yerine motosikletiyle gitmek oldu.
‘Ege’de Türk-Yunan barışı, niyet özgürlüğü, bayan ve çocuk hakları ve çevre’ eksenli bir siyaset izleyen Özgüven’in idare anlayışı ‘’sosyal lokal hükümet’’ olmaktı. Bu da; su, sıhhat, ulaşım, temel besin üzere hizmetleri halka fiyatsız götürmek manasına geliyordu. Lokal siyasette aşılmadık uygulamalara imza atan lider olarak hafızalara yerleşen Osman Özgüven, 1894-1994 ve 2004-2013 yıllarında dört periyot belediye başkanlığı yaptı.
1986’da, askeri darbeden altı sene sonra, Dikili’de düzenlenmeye başlanan Barış, Emek ve Demokrasi şenlikleri, Özgüven’in bugün de hatırlanan, iz bırakmış projelerinden. Fikir insanları, sanatkarlar, sivil toplum başkanlarıyla küçük kasabayı adeta bir niyet platformuna dönüştüren Özgüven, Uğur Mumcu, Aziz Nesin, İlhan Selçuk, Genco Erkal, Zülfü Livaneli üzere aydınlarla halkı buluşturuyordu.
Festivalin konukları ortasında Necmettin Erbakan üzere siyasi yasakları süren siyasetçiler de vardı. 12 Eylül sonrasında sessizleşen, içe kapanan toplum üstündeki meyyit toprağını silkelerken, Moğollar’dan Cahit Berkay’ın tabiriyle, Dikili şenlikleri adeta ‘’çölde vaha’’ olmuştu.
KUMPASLA BAŞKANLIĞI DÜŞÜRÜLDÜ
Ancak polis kameraları gölgesinde emekten, demokrasiden bahsedilen paneller, açık oturumlar; halka ücretsiz su üzere toplumsal belediyecilik uygulamaları ve Kürt sıkıntısına tahlil teklifleri üzere siyasetler Özgüven’e değerliye patladı. Hakkında “ihaleye fesat karıştırmak” savıyla açılan davada mahpus cezası aldı.
2012’de belediye başkanlığı düşürülen Özgüven, o yılın kasım ayında Kozmik gazetesine verdiği söyleşide bu kararın siyasi yanı olup olmadığı sorusuna şu cevabı veriyordu:
“Tayyip Erdoğan tekraren ne değerine olursa olsun İzmir ve Dikili’yi istiyorum diyordu. Bülent Arınç bir konuşmasında ‘Osman Özgüven’in davaları neden Yargıtay’da bekletiliyor’ dedi. Böylece yargıya talimat verdiler.”
Aslında olan biten de gösteriyordu ki “Komünist Başkan”a dört dörtlük bir kumpas kurulmuştu. Çünkü hakkında açılan birinci davada, süreçte hiçbir usulsüzlük olmadığı halde belediyenin girdiği araç ihalesi nedeniyle ceza verilirken; ikinci davada belediye tarafından iptal edilen bir ihale mazeret edilerek ceza kesilmişti. Mahpus katılaşınca devayı yurtdışına çıkmakta bulan Özgüven, tam 165 gün sonra aklanarak Türkiye’ye dönebildi.
Dikili’nin “Komünist Osman”ı, bugün 80 yaşında. Ortada bir yoklayan sıhhat sıkıntılarına karşın ayakta. Etkin olarak içinde yer almasa da Türkiye siyasetini izlemeye devam ediyor.
HAYATI BELGESEL OLDU
Dikilili gazeteci, belgesel direktörü Gökmen Ulu ve gazeteci Oben Ulu, Dikili’ye uzun yıllar hizmet eden lakin karşılığında ağır bedel ödeyen “Komünist Osman”ın hayatını belgesel haline getirdi.
Belgeselde Osman Özgüven’in yakın etrafı, siyasetçiler, sivil toplum başkanları, çalışanlar ve ortalarında Genco Erkal, Rutkay Aziz, Suavi, Cahit Berkay ve Orhan Aydın’ın da bulunduğu 63 isimle yapılan söyleşilere yer veriliyor. Belgeselin galası 25 Mart Cumartesi günü İzmir Ahmed Adnan Saygun Sanat Merkezi’nde halka açık olarak gerçekleştirilecek.
Yönetmen Gökmen Ulu, Osman Özgüven’i “12 Eylül faşizmine karşı endişe duvarlarını yıkan, Dikili’yi bir özgürlük vahasına dönüştürerek tekrar örgütlenme yeri hazırlayan” bir siyasi figür olarak pahalandırıyor. Ülke tarihinde benzeri tek örneğin, Fatsa’nın 1980 darbesiyle vazifeden alınan sosyalist belediye lideri, “Terzi” lakaplı Fikri Sönmez olduğunu belirten Ulu, “Komünist Osman” belgeselinin kıssasını şöyle anlatıyor:
“Bizler, Osman Özgüven’in 12 Eylül’ün karanlığına ve faşizmine inat Dikili’de yaktığı ateşi gören, onunla büyüyen çocuklardık. Hayatımıza kattıklarını yıllar sonra daha uygun anladık. Özgüven, belediye lideri olduğu dört periyot boyunca Dikili’yi toplumsal belediyecilik anlayışıyla yönetti. Lider olduğunda birinci işi, mesleği olan inşaat mühendisliğini bırakıp dükkanını kapatmak oldu. Belediye kaynaklarını farklı emellerle kullanıp, öbürleri üzere kendine çıkar sağlamadı. Mahallî idarede ihtilal niteliğinde işler yaptı. Daha o yıllarda, etraf meselelerine tedbir almaya çalıştı. Su krizini öngörerek suyun bir insan hakkı olduğunu ve ticarileştirilemeyeceğini savundu. Türkiye’de ekoloji şuurunun oluşmasına emek verdi. Siyanürlü altın madenciliğine karşı direnç gösterdi. Aliağa Termik Santrali’ne karşı el ele insan zincirini örgütleyenler ortasında yer aldı. Siyanürlü altın arayan maden şirketlerine karşı çıkmak için düzenlediği panel silahlı kimi karanlık güçlerce basıldı. Halk Ekmek’i kurup halka fiyatsız ekmek, okullara fiyatsız süt sağladı. Hastanesi olmayan ilçeye Belediye imkanlarıyla Sıhhat Merkezi açtı. Halk sıhhat hizmetlerinden fiyatsız yararlandı.”
YASAKLI SİYASİLERE ÖZGÜRLÜK ALANI AÇTI
Özgüven’in barış, demokrasi ve insan haklarını gündemde tutmak açısından farklı hareket biçimleri geliştiren bir başkan olarak hatırlanması gerektiğini söyleyen Gökmen Ulu, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“12 Eylül yasaklarının sürdüğü periyotta Dikili Festivalleri’ne yasaklı olan Necmettin Erbakan üzere siyasalları davet etti. Fikir özgürlüğünün yılmaz savunucusuydu. Asla yan yana gelmez denilen farklı görüşleri buluşturdu. On yıllar boyunca bağlantıların kopuk olduğu Türk ve Yunan halklarına Ege’de dostluk kapısını açan yeniden o oldu. Midilli’nin eski Komünist Belediye Lideri Stratis Pallis’e uzattığı dostluk eli sayesinde iki halk ortasındaki kardeşlik köprüsü tekrar kuruldu. Sonrasında Türkiye’den Yunan adalarına seyahatler başladı. Kürt sıkıntısında de sesini yükseltti. SODEP’in (Sosyal Demokrasi Partisi) Kürt raporuna katkı sundu. Van’dan Kürt çocuklarını Dikili’ye getirerek onlar için yaz kampları düzenledi ve bütün bunları yaptığı için hakkında yapılan karalama kampanyalarının arkası ardı kesilmedi. ‘Komünist Başkan’ olarak damgalandı, bunu da onur evrakı olarak taşıdı. 1 Mayıs Personel Bayramı’nı, 15-16 Haziran Büyük Emekçi Direnişi’ni, 8 Mart Dünya Bayanlar Günü’nü tatil ilan etti. Toplumsal yardımlaşma ve dayanışma uygulamaları, bilhassa yoksullukla uğraşı çok tesirliydi. Birinci halk ekmek fabrikasını kuran oydu. Kültür, sanat, sıhhat ve ulaşım hizmetlerini, su kullanımını fiyatsız yaptı. Bu yüzden yargılandı.”
Ulu, Özgüven’in “tek adam” rejimine karşı da cüretle çaba ettiğini, bu nedenle iktidarın hışmına uğradığını belirtti.
‘’Osman Özgüven belgeselimizin başkahramanı fakat onu tek başına değil, onurdaşlarıyla birlikte anlattık” diye devam eden Ulu, “Olaylara, çarpıcı olgulara yer vererek ilerledik. Genç ve orta yaştakiler Osman Özgüven’i tanımıyor, yaptıklarını bilmiyor. Böylelikle tanışacaklar, şaşıracaklar. Belgeselde İlhan Selçuk’tan Uğur Mumcu’ya, Tarık Akan’dan Erdal İnönü’ye, Özgüven’e yoldaşlık eden pek çok isme dair birinci kere yayınlanacak imajlar var” dedi.
