Sarsıntı vurdu, asbest kapıda, bir nesil tehlikede: ‘Kaybederiz…’

Asbest içeren enkazların kaldırılırken çok dikkatli olunması gerektiğini belirten uzmanlar Böyle giderse bölgede bir jenerasyonu kaybederiz uyarısı yapıyor Asbest Söküm Escort Zeytinburnu Uzmanları Derneği Lideri Mehmet Şeyhmus Ensari ve Personel Sıhhati ve İş Güvenliği Meclisi gönüllüsü akademisyen Aslı Odman ile asbestin nasıl imha edilmesi gerektiğini risklerini ve yapılması gerekenleri konuştuk

KOLAYCA UFALANIYOR GÖZLE GÖRÜLMÜYOR

Uluslararası Kanser Araştırmaları Ajansı nın IARC kanserojen hususlar listesinde kesin kanserojen tanımlanması ile 1 kümede yer alan asbestin üretimi ve kullanımı AB ye üye ülkelerde 2005 te Türkiye de ise 2013 yılında büsbütün yasaklandı Fakat bu tarihe kadar inşa edilen sayısız mesken devlet dairesi okul hastane askeri üst ve pek çok endüstriyel eser vasıtasıyla tonlarca asbest hala hayatımızda yer alıyor Kolaylıkla ufalanıp toz haline gelebilen ve çoğunlukla gözle görülemeyen asbest lifleri havalandıklarında hava akımı az olsa bile günlerce havada asılı kalabiliyor Münasebetiyle asbestli eserlerin imhası çevresel bir tesire sahip Bu nedenle uzmanlar yanlış bertaraf ve imha faaliyetlerine karşı dikkatli olunması gerektiğini söylüyor

YIKIM ESNASINDA SİGARA İÇİLMEMELİ

Asbest Söküm Uzmanları Derneği Lideri Mehmet Şeyhmus Ensari binalardaki asbestin nasıl imha edilmesi gerektiğini yanıtlıyor Bina yıkım enkaz ve moloz bölgesinde asbest söküm uzmanı nezaretinde çalışılması gerekiyor lakin bu türlü bir uygulamadan şu an için kelam edemiyoruz Yetkililere yaptığımız müracaatlar da yanıtsız kaldığı için enkaz ve molozun içinde bulunabilen ve ayrıştırılması mümkün olan asbestlerin moloza karışması önlenemiyor Yıkım yapılırken yahut enkaz moloz kaldırılırken kesinlikle toz bastırma makinesi bulunamazsa kâfi sulamayı sağlayacak seyyar ya da sabit sulama sistemlerinin alanda hazır bulundurulması gerekiyor Uygun şahsî esirgeyici donanım kullanmak enkazda asbest ve tehlikeli hususlardan korunmanın ferdi önlemler kapsamındaki birinci adımıdır Yemek molası yahut orta dinlenmelerinde kesinlikle alandan uzakta olunmalıdır Yıkım esnasında sigara katiyetle içilmemelidir unutulmamalıdır ki sigara içenler içmeyenlere nazaran 50 kat daha fazla risk almaktadır

‘BUNLARI AVRUPA’DA YAPSANIZ TOPLU KATLİAMDAN YARGILANIRSINIZ’

Türkiye deki mevcut binalarla ilgili bir envanter çalışması olmasa da TMMOB un raporuna nazaran 30 40 yıllık binaların büyük bir kısmında asbest olduğu düşünülüyor Etraf Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı Murat Kurum’un 23 Şubat 2023 tarihli açıklamasına nazaran zelzelelerin akabinde 164 bin 321 bina yıkık acil yıkılacak ve ağır hasarlı olarak tespit edildi Bir binadaki ortalama asbest ölçüsü ve ziyanı yıkılan yıkılacak binalara oranlandığında oluşturacağı risk yapıların asbest envanter raporu olmadığı için bilinmiyor

Binalarda asbest kullanım alanlarının fazla olduğunu belirten Ensari yapılması gerekeni 11 Eylül taarruzlarından bir örnekle anlatıyor İkiz Kuleler 11 Eylül de hücuma uğradı ve enkaz yığını oldu ABD arama kurtarma enkaz ve moloz kaldırma çalışmalarında çalışan ve 1 5 mil yarıçapında bulunan herkesi tozlu havayı soludukları için nezarete aldı 63 bin kişinin sıhhat nezareti yapıldı ve rapor 20 sene sonra açıklandı Asbest başta olmak üzere 24 bin bireyde çeşitli kanserler bulundu Türkiye de ise yetkililer bu kadar mı kör olur Çadır kentin yanına nasıl moloz dökersiniz Bunları Avrupa da yapsanız toplu katliamdan yargılanırsınız Bu işi latifeye alıyor bakanlık Şaşkınlıkla izliyorum Akıl tutulması liyakatsizlik cehalet bilgisizlik var diyorum Yapıları denetimsiz yıkıyorsunuz Yalnızca asbest demiyoruz bir sürü tehlikeli unsurlar atıklar var Silika civa kurşun Pcb Pbb kadmiyum Cr6 küf mantarı Radon Gazı üzere tehlikeli atık partikülleri var Bölgedeki gönüllülerimiz maske bile kullanılmadığına ait manzaralar atıyor Bu çalışanlardan bir kişi bile kurtulamayacak Çocukların organları gelişme safhasında olduğu için daha fazla etkilenirler Bir çocukla 30 yaşındaki biri ortasında beş kat daha fazla risk var Bu türlü yaparsanız o bölgede bir nesli kaybederiz

MEVZUAT OHAL BÖLGESİNDE ASKIYA ALINDI

25 0cak 2013 tarihli ve 28539 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Asbestle Çalışmalarda Sıhhat ve Güvenlik Tedbirleri Hakkında Yönetmelik çalışanların asbest söküm yıkım tamir bakım uzaklaştırma çalışmalarında asbest tozuna maruziyetlerinin önlenmesi ve bu maruziyetten doğacak sıhhat risklerinden korunması hudut pahaların ve öbür özel tedbirlerin belirlenmesini kapsıyor

Yönetmelikte patronun asbest yahut asbestli materyalden çıkan tozun tesis yahut çalışma alanı dışına yayılmasını önlemesinden uygun teneffüs sistemi koruyucusu ve öteki ferdî kollayıcı donanım ile bunları kullanacak çalışanların ve çalışma müddetlerinin belirlenmesine kadar pek çok yükümlülüğü tanımlanmış Lakin 6 Şubat sarsıntılarından bugüne kadar asbestli binalarda çalışan personellerin hami tedbirler alınmadan çalıştırıldığı kamuoyuna yansıyor Personel Sıhhati ve İş Güvenliği Meclisi gönüllüsü ve akademisyen Aslı Odman bu durumun 126 No lu Kararname ve daha sonrasında Etraf Kanunu yla ilgili bütün mevzuatın OHAL bölgesinde askıya alınmasıyla ilgili olduğunu söylüyor

YIKIMLAR KAMU SIHHATİ İLE UYUŞMUYOR

Asbestin Türkiye de mevzuat açısından en yeterli düzenlenmiş olduğunu söz eden Odman Mevzuat açısından hiçbir sorun yok lakin şu an mevzuat askıda Yıkım kamusal planlama gereken bir alan ancak bu yapılmıyor Binalar rüzgarlanma ve alanda ne kadar süreksiz barınan insan olduğu dikkate alınarak bölge hudutları tanımlanabilir ve bölge bölge planlı bir halde gidilebilir Bu bölgelerden de süreksiz olarak insanların uzaklaştırılması sağlanmalıdır Fakat şu an da yıkım müteahhitleri aldıkları ihalelere nazaran kendi planlarını uyguluyorlar ve bu durum kamu sıhhati ile uyuşmuyor diyor

SUÇ MAHALLİNDE İZLERİN SİLİNDİĞİ BİR SÜREÇ OLARAK İLERLİYOR

Asbestli binalarda muhafazasız çalıştırılan çalışanlara ve görevlendirilen emniyet mensupları ve askerlere ait de kıymetlendirme yapan Odman Bu alanda çalışan taşeron çalışanlar birçok yıkımda daha çalışacaklar ve ilerleyen süreçte asbeste maruz kaldıklarından ötürü kansere yakalanacaklar Lakin bu personeller kansere yakalandıkları vakit hangi iş yerinde yakalandıklarını belgeleyemeyecek zira bu vakte kadar pek çok şantiye işyeri değiştirmiş olacaklar Süreç büsbütün cürüm mahallinde izlerin silindiği bir süreç olarak ilerliyor Yalnızca emekçi sıhhati ve iş güveliği açısından bakarsak bir tek emekçilerin değil emniyet güçleri ve askerlerin de sıhhati tehlike altında Emniyet güçleri bu tehlikeye daha kitlesel bir biçimde maruz kalıyor Enkaz alanında yağmayı engellemek amacıyla devletin enkaz bölgelerine öncelikli olarak öne sürdüğü emniyet güçleri ve askerlerin sıhhati büyük bir tehlike altında Önemli bir sıhhat riski taşıyorlar ve hiçbir biçimde korunduklarını gözlemlemiyoruz dedi

DÜNYADA 125 MİLYON KİŞİ ÇALIŞMA ORTAMINDA ASBESTE MARUZ KALIYOR

Türkiye de her türlü asbest kullanımı ve ticaretinin yasaklandığı 2010 yılına kadar son 10 yılda 130 bin ton asbest ithal edildiği biliniyor Hatta vakit zaman yıllık asbest ithalatının 30 bin tona kadar çıktığı bu mühlet içinde az ölçüde da olsa yerli üretim yapıldığı Türkiye Asbest Denetimi Strateji Planı nda yer alıyor 18 Mart 2004 tarihli 25406 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Hafriyat Toprağı İnşaat Ve Yıkıntı Atıklarının Denetimi Yönetmeliği nin 22 Maddesi nde asbest atıklarının başka toplanması gerektiği belirtiliyor İnşaat yıkıntı atıkları içerisinde bulunan asbest boya florasan civa asit ve gibisi tehlikeli atıklar öbür atıklardan farklı olarak toplanır ve tehlikeli atıkların denetimi yönetmeliği kararlarına nazaran bertaraf edilir

Ancak uzmanlar çalışma sırasında ya da etrafta bulunan asbest liflerinin solunmasının yıllar içerisinde kendini gösterecek ölümcül hastalıklara yol açabileceğini söylüyor Memleketler arası Çalışma Örgütü ILO bilgilerine nazaran dünyada 125 milyon kişi çalışma ortamlarında asbeste maruz kalıyor ve her yıl 100 bin kişi çalışma ortamlarında asbeste maruz kalmalarının yol açtığı hastalıklar nedeni ile ölüyor

ASBESTE BAĞLI HASTALIKLARIN ORTAYA ÇIKMASI 10 İLE 50 YIL ORTASINDA DEĞİŞİYOR

Türk Toraks Derneği asbeste bağlı hastalıkları akciğer zarında sıvı birikmesi akciğeri saran zarın kalınlaşması ve kireçlenmesi akciğer dokusu içerisinde asbest liflerinin birikmesi asbestozis akciğerleri ve karın boşluğunu saran zarın kanseri mezotelyoma ve akciğer kanseri olarak belirtiyor Asbeste bağlı hastalıkların ortaya çıkması çoklukla uzun yıllar alır Bu müddet maruz kaldıktan sonra 10 ile 50 yıl ortasında değişir Asbestle bağlı hastalık riski ömür uzunluğu solunan asbest liflerinin sayısı ile orantılı olarak artar Asbest tek başına akciğer kanseri gelişimi için 5 kat risk oluşturmakta iken sigaranın tek başına oluşturduğu risk 10 kattır Sigara ve asbest birlikteliği ise akciğer kanseri gelişimi riskini 50 90 kat artırmaktadır Bununla birlikte sigara yahut öbür nedenlerle oluşan akciğer kanserlerinden ayırt edilemez Asbest ile bağlı hastalıklarda kür sağlayan bir tedavi yaklaşımı yoktur Bu nedenle çevresel ve mesleksel maruziyetlerin azaltılması birincil yaklaşım olmalıdır