‘Xwedê neke ez êzidî bim!’

Ez jî bi xweşî bi awayekî özgür û jidil dibêjim xwezî ez êzîdî bûma Ji ber çi Ji ber ku êzdayetî wekî dîn û kulturekê mal û milkê bav û kala ye kevnare xweşbîn xwedanfelsefe xwezaparêz û mirovhez e Herweha feraset û felsefeyekê jiyanê ye jî Loma ez xwe wekî yekî êzîdî dibînim û bi dilrehetî dikarim vê gotinê bikim Girêdayî vê xalê li gor nêrîna min heke em bi awayekî jidil û lisanını bikaribin vê gotinê bibêjin maneya vê yekê ew e ku em hezkar û dildarên dîn û kultura êzdayetiyê ne welew em ne êzîdî bin jî Dîsa dema ez dibêjim ez êzîdî me mexseda min ew e ku dixwazim bibêjim ez merivekî aştîxwaz qencîxwaz û xweşbîn im û tu ferq û mêlîyetê naxim navbera dîn û baweriyan û bi qasî daxwaza xweşhaliya xwe xweşhaliya tevahiya mirovan dixwazim Wekî vê yekê dîn û kultura min ne yekê hegemonîk û zilimkar e Wisa ye dema em bi xweşî bibêjin xwezî ez êzidî bûma maneya vê yekê a din jî ew e ku dixwazim deriyê hiş û aqilê xwe ji reşetariyên dogmatîkî re bigirim û li gor istikrar hiş û aqilê xwe dixwazim êzdayetiyê binirxînim

BIRATIYA KURDÊN ÊZIDÎ Û KURDÊN MISILMAN

Em hinekî jî behsa meseleya biratiyê bikin biratiya kurdên êzidî û kurdên misilman an jî behsa diyologa di navbera wan de Gelek caran kurdên misilman ji bo kurdên êzîdî an jî êzîdiyan dibêjin em birayên hev in hûn kurdên resen in û hwd Bi van gotinan dixwazin bibêjin wele ferqa me ji hev tune û em tev yek in Lê a rast ferqek pirr mezin heye di navbera wan de û mesken gotin gotineke rûkalkî û banegehî ye û ji rastiyên civakî jî gelekî dûr e Loma jî pêdivî pê heye ku kurdên misilman demildest li gor vê gotina xwe tevbigerin an jî divê nema vê gotinê bikin Dema meriv bira be divê meriv li gor qaîdeyên biratiyê tevbigere û ji herkesî bêtir divê meriv li birayê xwe xwedî derkeve û wî biparêze Hinek kurd jî dibêjin wekî êzdiyan zilmê li me jî kirine û loma qeweta me tunebû ku em bikaribin birayên xwe biparêzin Di vê xalê de aliyekî rast heye lê bi tevahî gotin ne rast e Divê ji bîr nebe ku êzîdî ji ber dîn û kultura xwe û ji ber dîroka xwe a qedîm zilm û zordestî li wan bûye û 74 caran fermana wan rakirine Beyefendisi guman hinek kurdên misilman ku xwediyê hişweriyeke dîrokî û milî bûne xwestine ku birayên xwe biparêzin Lê meriv nikare bibêje ku mesken yek jî wekî helwisteke berbelav e û tevahî hatiye dîtin Hêvî dikim şaş neyêm têgihiştin

Hinek êzîdî hene ku xwe kurd nabînin xwe kurd hîs nakin û dibêjin em ne kurd in Rêza min ji wan re heye û ta radeyekê ez wan mafdar jî dibînim Loma jî berî her tiştî divê em baş têbigihêjine sebebên vê rewşê bikaribin empatî bikin û xweşbîn bin Divê ew bi xwe bi lisana xwe û bi awayekî özgür bikaribin wê hîs û hesta aîdiyeta kurdayetiyê di ruhê xwe de bibînin û bikaribin bibêjin em kurd in Wekî din bi gotinan bi şermezarkirinan em nikarin vê arîşeyê safî bikin û bi vî rengî çareser jî nabe Tabana ku li beşên din ên Kurdistanê wate li başur rojava û li rojhilata Kurdistanê tehde û zordestiyeke sîstematîk ji aliyê kurdên misilman ve nehatibe kirin Lê mesken rewş aliyê me cuda ye Li bakur ji aliyê kurdên misilman ve tehde û zordestiyeke berbiçav û domdar li êzdiyan hatiye kirin û ez bi xwe jî gelek caran bûme şahîdê hinek tehde û zordestiyan

DÎNÊ ÊZDAYETIYÊ DIJMINATÎ NAKE

Ez ne behsa nokerên kurd ên dewletê dikim ku gelek caran tevî qewmê xwe êrîşê êzîdiyan kirine û bi wan re xwestine ku vî dînê qedîm vê kultura kevnare bi tevahî tune bikin Erê neyarên me digotin êzîdî xirab in û melekê xirabiyê dihebînin û diparêzin Mixabin gelek kurdên misilman jî baweriya xwe bi wan dianîn û êrîşî birayên xwe ên êzidî dikirin Min bi çavê xwe dîtiye gelek caran dema di ber keseke êzîdî de derbas dibûn heta gotinên xirab ji wan re negotana di ber wan de derbas nedibûn Çend caran li ser meseleya zewacê an revandina keçekê êzîdî êrîşê gundê Hemdûna kirine û xwestine ku gund bi tevahî bişewitînin Konut yeka ha nimûneyeke ji wê tehde û zordestîya domdar û sîstematîk a ku li êzîdiyan hatiye kirin Helbet ji bîr nabe

Ji rûpelên dîrokî jî xweş xwiya ye dema dînek dertê holê dixwaze ku dînê berê betal bike û bikeve dewsa wî dînî Konut rûdan ji bo dînê mûsawîtî xiristiyanî û misilmantiyê jî derbazî ye Beravajiya dînên navborî em baş dizanin ku dînê êzdayetiyê tu deva dijminatiya dînên heyî nekiriye û qedr û qîmeteke mezin daye peyayên wan dînan jî Lêbelê dema dînê îslamê wekî gindora ser banî tevahiya çanda kurdan a berê dabû ber xwe û diperçiqand haya me jê tunebû ku ew gindor tevahiya çanda me a qedîm jî dide ber xwe û tune dike Ji ber çi Ji ber ku dînê îslamê ne deriye wekî dînekî rê û rismên dînî wekî sîstem û pergaleke civakî jî xwe bi darê zorê da pejirandin Qederê bi wê tehde û zordestiyê jî çanda ereb û zimanê wan hêdî hêdî bû yek ji zimanên sereke ê kurdan Em baş dizanin ku rol û tesîra ramanên dînî li ser mirovên rojhilatî gelekî zêde ye û ji ber vê yekê jî ziman û têgihiştina dînê ku meriv baweriya xwe pê dihîne tabanın ziman û têgihiştina meriv û piştî demekê dikevin dewsa ziman û têgihiştina meriv a berê Di encama vê proseyê de jî meriv nema dikare xwe çarçoveya ramanî û hizrî a wî dînî rizgar bike û xwebûnîya xwe biparêze Erê keraseta ku hatiye serê me konut e mixabin Li vir mexseda min ne ew e ku ez rabim dînê îslamê biçûk bikim Nexêr rêz digrim Ez dibêjim zanînên meriv ên teologîk û kozmogonîk bi çi zimanî bin meriv di wê çarçoveyê de difikire û xwe aîdê wê kulturê hîs dike

GELO MA DÎN DERİYE KULTUR Û RÊ Û RISMÊN DÎNÎ NE

Ê baş e Gelo meriv dikare bibêje ku dînek deriye kulturek e û nikare bibe destikê zilm û zorê Meriv çawa dikare bibêje ku meseleya dîn deriye meseleyeke bawerî û hebînê ye û nebûye sazûman û sîstemeke civakê nebûye dewlet û destdirêjiyê li jiyana kesane û komelî nekiriye Wekî dînên musawîtî û xiristiyaniyê dînê îslamê jî bûye rêvebirî desthilatî sîte û bûye dewlet jî Dînê xiristiyanan hewl dida xwe ku bikaribe bi rêya seferên xaçpêrêz xwe li dinyayê belav bike û kesên ji dînên cuda bike xiristiyan Dînê îslamê jî piştî ku meşrûîyeta xwe a civakî bi dest xist û bû sazûman û dewlet dest bi şerê dînî wate dest bi cîhadê kir û xwest ku wekî rastiyên neguhêrbar û herheyî bi darê zorê û bi kuştin û komkujiyan xwe li ser bawermendên dînên dî ferz bike û wiha jî kir Konut rewşa heyî ji bo dînê xiristiyanan jî wiha bû Lêbelê talîya talî piştî encama şerên 30 salan ên mezhebî û tevgerên humanîzm û reformê dînê xiristiyanan destê xwe ji jiyana rojane şûşt û xwe da alî Dêr jî li xwe mikûr çizgi û vegeriya ser wezîfeya xwe a aslı ku ew jî âyînên dînî û parastina manevî a dînî ye Di encama tevgerên humanîzm û reformê de ramana sekulêr li tevahiya cîhana rojavayê belav bû û dewletên rojavayî destê xwe nema dirêjî dîn û bawerîyên welatîyên xwe kirin Qederê dîn û rêvebirî dîn û sazûmana civakê ji hev cuda bûn û çanda cîhana rojavayê bû xwediyê sîstemeke sekûlêr mirovhez û xweşbîn Loma min her gotiye dîn civakan ava dikin Mesken yek rast e Lê dîn nikarin berê civakên ku ava kirine ber bi hêleke qenc ve bidin Çimkî em baş dizanin ku konut yek ancax bi rêya raman û dîtînên philosophic encax bi rêya philosophiaê dikare pêk were

Em werin ser mijara cîhadê ku xwedêgiravî şerekî pîroz e Erê dibêjinê pîroz e Ew pîroziya ku di destê hinek miletan de bûye müddet zilmê bûye mühlet kuştin û komkujiyan Ji tarîxa mirovatiyê jî ayan e ku ereb û tirkan cîhadê ji bo xwe kirine hincet û hêz û bi wî hawî erîşî cîranên xwe kirine û heta xwestine ku tevahiya cîhana rojavayê jî vebigirin Loma karibûne destdirêjiya li ser namûsa xelkê talan û her cure zilm û zordestîyê li xwe helal bikin û wekî wezîfeke dînî jî binirxînin Ew logîc û feraseta talan û cîhadê hina jî berdewam e û loma bawermendên misilman gelek caran rêz li bawermendên dînên cuda nagrin û wan wekî kafir an jî gavur an bi nav dikin Nimûneyên vê rastiyê gelek in û xweş dihên zanîn Ê baş e gelo di dînê êzdayetiyê de çima şerê dînî tune çima cîhad tune Çima êzîdiyan tu deva şerên dînî nekirine Gelo ji bo ku fersendê bi dest nexistine yan hêza wan tunebû Helbet na Dînek dema baweriyên xwe ên dînî rê û rismên xwe li ser bawermendên bîyanî bi tu hawî ferz neke ew dîn nikare bibe dînekî cîhadî û bi tu hawî şerê dînî jî nake Loma jî di êzdayetîyê de misyonerî tune cîhad tune zilm û güç tune û di dewsa wan de qencîxwazî mirovhezî û xweşdîtin heye Êzîdî tevahiya mirovahîyê wekî malbateke tabanının û esmanê jorîn jî banê xaniyê mirovahiyê ye Loma dema êzîdî hewara xwe tabanın Xwedê berîya xwe qencîya 72 miletan dixwazin û ji Xwedê lava dikin ku berîya wan Xwedê alîkarê wan be û here hewara wan

DIVÊ EM QISEKARÊ GOTINA RAST BIN Û DEREWAN LI HEV NEKIN

Visa ye dema dînek mirovhez qencîxwaz xwezaparêz û ji hêla ramanî ve kozmopolît be nikare dijminatî û rikeberiya dînên din bike nikare dijminatîya çand ziman û civakên bîyanî bike Tabana ku ji ber van sebebên baş çaksaz û mirovhez konut dînê me ê qedîm hewqasî di bin tehde û zordestîyan de mabe û hê jî dimîne Erê me bi qasî bîyanîyan jî qedr û qîmeta dîne xwe ê qedîm negirtiye û me vê çanda xwe a qedîm neparastîye Heke me karibûya biparasta bawer bin roja îro rewşa me dê ne mesken rewş bûya Loma jî divê em qisekarê gotina rast bin û derewan nekin Êdî bes e Em pê nizanin me nexwendiye û haya me ji gelek alîyên nirxbilind ên êzdayetîyê tune Loma gelek carn em bi hêsanî vî dîn û vê çanda xwe a qedîm reş û biçûk dikin û bi çavika dînên serdest an jî bi çavika modernîzma heyî rexne li wan digrin Ne deriye zanînên wan ên dînî em carinan irf û adetên wan jî rexne dikin û ferzên wan ên dînî jî reş û biçûk dikin Û di ser de jî em dibêjin wele em birayên hev in û ferqa me tune Loma hinek kurd jî di xwe de wî mafî tabanının ku ji êzîdiyan re dibêjin çima hûn nabêjin em kurd in Erê wele xweş bazar e Divê em baş têbigihêjine sebebên ku birayên me ên êzîdî dibêjin em ne kurd in û divê em bikaribin empatîyê bikin Wekî din em nikarin arîşeyên xwe ên heyî safî bikin û pergaleke çak a sekulêr biafirînin Rê û rêgeha vê yekê ayan e rêzgirî xweşdîtin tolerans xweşbînî û dilsozî divê Baş e gelo kurdên misilman çima nikarin bibêjin ez êzîdî me û nabêjin Sebep çi ye gelo Pirsa rastîn a ku divê were pirsîn mesken pirs e Rast e destên dagirker û nokerên dagirkeran di vê mijarê de gelek e Sîxûr û nokerên dewletên dagirkeran ku ew dewlet jî dewletên misilman in di meseleya tehde û zordestiya li ser dînê êzdayetî de rolekê mezin hilgirtine Lê konut sıkıntı cilde xwiyabûna rûkalkî a sıkıntıya ye Binyada sıkıntıya kûr û dûr e û problem deriye bi çehşîtiya hinek kurdên misilman şirove jî nabe Li gor dîtina min heke me bi xwe êzdayetiyê reş û biçûk nekira kesî nikaribû vî dîn û vê çanda me a qedîm li ber çavê reş û bikira Mesken jî rastiya me ye û telîsê derewan a heyî jî xweş diçirîne Li gor dîtina min tevahîya dînên heyî rojekê dê biguherin û nema wekî xwe bin Dînên ku xwe neguherînîn nikarin xwe rabigirin û jîndar bin

Dîn û baweriyên zordest û asîmîlekar ku zanînên xwe ên dogmatîk li ser tevahiya mirovan ferz dikin nikarin bibin yek ji wan dînên siberojê Çimkî civaka siberojê dê ne ew civakên berê be û dê xwe bilind bike Loma gelek dînên cîhanî ıslahata xwe pêk anîne û destê xwe ji jiyana komelî şûştine wate xwe dane alî Ligel vê yekê gelekên wan hê jî xwe negihandine wê asta qencîxwaz û mirovhez a êzdayetiyê Ji ber asta xwe a bilind êzdayetî gelek caran di bin tehde û zordestîyan de maye û dijminan wiha xwestine ku tevahîya bawermendên êzîdî ji kokê ve hilînin û koka wan bihelînin Dema meriv li rabirdûya dînê êzdayetiyê mêze dike meriv dizane ku di êzdayetî de talan cîhad dadgehên engîzîsyonê û destdirêjîya mal û namûsa xelkê tune bûye û nehatiye dîtin Kesek jî nikare beravajiya vê rastîya ayan derewan bike

DIYALOGA DI NAVVBERA KURDÊN ÊZIDÎ Û MISILMAN DE

Gelo em çawa dikarin dîyalogeke baş a rastîn di navbera kurdên êzidî û ên misilman de ava bikin An jî diyalogeke baş û rastîn çawa dikare pêk were Li gor dîtina min beriya her tiştî divê meriv dînê ku bawerîya xwe pê dihîne nas bike û bikaribe şaşiyên dînê xwe bibêje Divê meriv bikaribe behsa tehde û zordestîyên ku li ser navê dînê meriv pêk hatine jî bike Heke em wan şaşîyan nebêjin tespît nekin û nepejirînin em nikarin bi birayên xwe re diyalogên rast pêk bihînin û bibin sebebê başî û xweşhaliya hev Dema em rabin dîn û bawerîyên xwe wekî zanînên herheyî û zanistî raberî birayên xwe bikin û zilmê li wan bikin em ê çawa bikaribin behsa biratî azadî û wekheviyê bikin Em ê çawa bikaribin jidil ji hev hez bikin û xwedan tolerans bin Diyaloga ku em behsa wê dikin encax li ser bingeha azadî wekhevî biratî û hezkirinê dikare pêk were Heke ne wisa be mixabin dê biratiya me jî biratiyeke qelp be Nimûne Li bakur di 40 50 salên dawî de hema bibêjin tevahiya gundên êzîdiyan ji ber tehde û zordestiyan vala bûne û piraniya êzidiyan jî baz dane welatên ewropî Di encama vê proseyê de gelek erd xanî bostan mal û milkên êzdiyan jî ketine destê kurdên misilmanan û kurdên misilman jî roja îro dibêjin ew mal û milkên me ne Bila were bîra we beriya demekê gelek êzdiyên bajarên der û dora Bişêriyê û Batmanê nikaribûn biçûna ser erdên xwe ên çandiniyê û lê xwedî derkevin Gelo me konut ne zilm e ne dizî û zordestî ye

Çawa em ê van rastiyan nebînin û nebêjin Çawa em ê ligel hewqas zordestîyan jî rabin bi serê hev sond bixwîn Heta em li xwe mikûr neyên lêborîna xwe nexwazin û rêz li çanda qedîm a êzdayetiyê negrin em nikarin behsa destpêka diyologeke rastîn a ku em dixwazin di navbera kurdên êzîdî û ên misilman de pêk were bikin Rûspiyên kurdan lêkolêr civaknas û rewşenbîrên me demildest divê li ser van meseleyan rawestin lêbikolin û rastiya arîşeyên heyî derbixîn holê Bi alîkariya komîsyonan tevahiya mal û milkên êzdiyan divê li wan werin vegerandin û lêborîn were xwestin Li tevahiya cîhanê divê êzdayetî bi hürü bikaribe xwe organîze bike û bijî Bi qasî mabedên misilman û xiristiyanan divê mabedên êzîdiyan jî hebin û li Kurdistanê divê dînê êzdayetiyê were nasandin û zanîn Wekî din em nikarin wê çavika reş a ku me daye ber çavê xwe bidin alî û bi birayên xwe ên êzîdî re aşt û dilsoz bin Heke em nikaribinn van rastiyan bibînin mixabin dê diyologa di navbera me de jî diyologeke qelp û rûkalkî be

Baş e divê em çi bikin Emê xwedan wujdan bin û rastiyê bibêjin Emê li ber ronahiya hiş û aqilê xwe li gor krîterên etîka cîhanê bi özgürü rastîyan bibêjin û biparêzin Emê hewl bidin ku dînê êzdayetiyê ku dînekî qedîm e binasin û bi kozmogoniya wê bizanibin Emê hemhestyar bin li hemberî birayên xwe û bi dilsozî mafê gotinê û xweparastinê bidin wan Birayên me xwe çawa bibînin û xwe çawa bidin nasandin emê wan wiha bipejirînin û li hemberî wan rêzgir bin Heke em wisa nekin bawer bikin em nikarin ji hev re bibêjin em birayê hev in û em ji hev hez dikin Loma ez niha bi hürü û bi dilekî xweş dibêjim xwezî ez êzîdî bûma û hew Wekî gotina dawî dibêjim hêvîdar im ku birayên me ên êzîdî li tu devera dinyayê li tehde û zordestiyan rast neyên û bikaribin bi özgürü bi nasnameya xwe a dînî bijîn û biparêzin

Têbinî

Di 12 sibatê 12 02 2023 de di bin rêvebiriya komeleya Kurdish European Societyê KES Civaka Kurdî Ewropî li Almanyayê li bajarê Kolnê civînek pêk çizgi û ez jî ji bo civînê hatibûm vexwendin û beşdarî civîne bûm Mijara civînê Kurdên Misilman û Kurdên Êzidî li Almanya Sedemên Krîzê û Çareserîyên Gengaz û li ber dest Ezid innen und Muslim innen in Deutschland Konfliktursachen und Lösungsansatze bû Mesken nivîs axaftina min a li civînê ye Civîn di bin çavdêriya çend sazî û şarederiyên almanî de pêk çizgi