DERSİM – Türkiye’nin 14 Mayıs’taki tarihi seçimine tam bir ay kaldı. Zelzelenin gölgesinde başlayan kampanya süreci geçtiğimiz seçimlerden farklı olarak daha az renkli üzere görünse de birçok kentin sokaklarında gündem kurulacak sandıklar. Türkiye’de geçmişten bu yana muhalefetin kalesi olarak nitelenen ve Türkiye solunun sesinin en gür çıktığı kentlerden olan Dersim’in nabzını tuttuk. AK Parti’nin yıllardır Türkiye genelinde aldığı oy oranlarının yanına dahi yaklaşamadığı Dersim’in bir öbür özelliği ise cumhurbaşkanlığı yarışında tezli olan Millet İttifakı’nın adayı Kemal Kılıçdaroğlu’nun memleketi olması.
TEK KOLTUK İÇİN BAŞA BAŞ MÜCADELE
Bir evvelki seçimde Meclis’te iki sandalyeyle temsil edilen Dersim’in milletvekili sayısı nüfusta yaşanan azalmanın tesiriyle 1’e düştü. CHP ve HDP’nin yıllardır güçlü olduğu kentte bu bir milletvekilliği için başa baş bir yarış bekleniyor. İki erkek milletvekiliyle Meclis’te temsil edilen Dersim bu seçimde ise iki bayan milletvekili adayı ortasındaki yarışa şahit olacak.
CHP’nin 27’nci devir Dersim Milletvekili Polat Şaroğlu liste dışı kalırken CHP’nin milletvekili adayı kentte 20 yıldır günlük yayın yapan Tunceli Emek Gazetesi’nin sahibi ve birebir vakitte eğitimci Hüsniye Karakoyun oldu. Yeşil Sol Parti listelerinden ise Eski Dersim Belediyesi Toplumsal Siyasetler Müdürü Ayten Kordu aday gösterildi. HDP 27’nci Periyot Milletvekili Alican Önlü de iki periyot kuralı nedeniyle aday gösterilmedi. Türkiye Rafting Federasyonu İdare Şurası Üyesi ve iş insanı Hakan Özer AK Parti’nin adayı olurken UYGUN Parti’de genç aday Rozan Ali Fayık, MHP’den ise Nilgün Dalkılıç yarışacak.
BİRİNCİ GÜNDEM İŞSİZLİK VE GÖÇ
Yıllardır göç veren ve ekonomik problemlerin gölgesinde insanların hayatını devam ettirdiği Dersim’de sokakta bir numaralı gündem işsizlik. Türkiye’nin yakın tarihine ve yeni gelişmelerine dair çabucak herkesin görüşlerini açık açık tabir ettiği kent, öte yandan da yıllardır etraf çabasının merkezi pozisyonunda. Kutsal sayılan dağ keçilerinin ve öbür yaban hayvanların avlanmasına karşı duran Dersimlilerin etraf çabası bununla da hudutlu değil. Kentin tam ortasından geçen Munzur Nehri’nin devamına yapılmak istenen HES ve barajlar ile maden ocaklarına karşı da güçlü bir muhalefet kelam konusu.
KILIÇDAROĞLU’NDA MUTABAKAT, ADAYLIKLARA İTİRAZ
Bu şartlar altında seçime giden Dersim’de Millet İttifakı’nın Cumhurbaşkanı adayı Kemal Kılıçdaroğlu’na büyük bir takviye gözleniyor. CHP’lilerin yanı sıra Yeşil Sol Parti’ye oyunu vereceğini söyleyenlerin tamamına yakınında da Kılıçdaroğlu’nun ismi konusunda uzlaşma gözleniyor. Bu durum milletvekili seçimlerinde ise emsal seyretmiyor. CHP’nin de Yeşil Sol Parti’nin de yarışı tek kişinin kazanacağı adaylarının belirlenmesine dair kentte güçlü bir itiraz kayda geçiyor. Bayan aday olmalarına yapılan övgünün yanı sıra adayların partilerin teşkilatları yerine merkezlerinden belirlenmesine dönük itirazlar var. Gün içerisinde ağır yağışın olduğu ve puslu havanın gökyüzünde asılı kaldığı kentte seçimde ağır rekabet yaşanacağa benziyor.
‘ANA ÇEKİŞME İKİ PARTİ ORTASINDA OLACAK’
Yıllarca Dersim’de gazetecilik yapan, yaptığı haberler nedeniyle maksat gösterildiğini belirterek arıcılık ve taksiciliğe yönelen Serhat Boztaş’a nazaran Dersim’in en büyük sorunu göç ve gençlerin kenti terk etmesi. Bunun temel sebebinin işsizlik ve güvenlik siyasetleri olduğunu tabir eden Boztaş, “Belli bir jenerasyon buradan göçüp gitti” dedi. Dersimlilerin en çok istediği şeyin uzun yıllardır süren siyasal sistemin değişmesi olduğunu belirten Boztaş, “Kılıçdaroğlu’nun seçilebilme ihtimali büyük bir heyecan yarattı ancak seçim havasına girildiğini söyleyemeyiz. İnsanların kaygıları, ıstırapları öbür, ekonomik tasaları var” diye konuştu.
Kentin büyük oranda cumhurbaşkanı adayı Kılıçdaroğlu’na dayanak verdiğini, misal bir tavrın CHP ile Yeşil Sol Parti’nin milletvekili adaylarında ise gözlenmediğini söyleyen Boztaş’a nazaran bu iki partinin vilayet örgütlerinden bir aday gösterilmemesi reaksiyon ve kaos yarattı. CHP’li ve Yeşil Sol Partili adayları kendi seçmenlerinin de çok tanımadığını belirten Boztaş, “Ana çekişme bu iki parti ortasında olacak. Adaylar Dersim halkının içine çok sinmedi ancak halk sandık günü geldiğinde bu iki isimden birine yönelecektir” tabirlerini kullandı.
‘DEMOKRASİ ACİL BİR SORUN’
Eski Dersim Barosu Lideri olan ve hala da etraf davalarında avukatlık yapan Özgür Ulaş Kaplan’a nazaran kentin ekolojisine yönelen tehditler yıllar içerisinde artarak devam etti ve sürüyor. Kente yapılması planlanan ve tabiat için tehdit oluşturacağı tabir edilen baraj ve madenlere karşı hukuk çabasına devam eden Kaplan’a nazaran sıkıntılar yalnızca etrafla de hudutlu değil. Dersimlilerin büyük bir demokrasi ve özgürlük talebi olduğunu söz eden Kaplan, “Tek kişinin idarede sahip olmadığı, çoğulcu ve demokratik, azınlıkların haklarının verildiği çağdaş bir devlet talebimiz var. Türkiye’nin genelinde yaşanan sıkıntılar Dersim’in de sıkıntısıdır. Bütün aksilikler Dersim’e de yansıyor, Dersim’de ülkedeki aksiliklerden nasibini alıyor. Demokrasi acil bir sorun ve ülkenin demokratikleştirilmesi lazım” diye konuştu.
‘GÜZEL ŞEYLER OLACAK İNANIYORUM BUNA’
Dersim’in orta sokaklarında tam manasıyla seçim atmosferi hissedilmezken beşerlerle yapılan konuşmaların tamamı yaşanan sıkıntıların tahliline dair tekliflerin lisana gelmesi formunda ilerliyor. Munzur Irmağı’nın kenarından kentin daha üst kısımlarına hakikat gitgide azalan nüfusun tesiri, kullanılmayan meskenlerin çokluğu ve yazın kentin Avrupa’dan gelenlerle hareketlendiğine dair cümleler işitiliyor.
Eşi ve çocukları işsiz olan, çocuklarının da yurt dışına gitmek için fırsat aradığını söyleyen mesken bayanı Ayşe Kazan’a nazaran hayat pahalılığı kendilerini dayanılmaz ve yaşayamaz boyuta getirdi. Seçimleri Kılıçdaroğlu’nun kazanacağını ve ülkede birçok şeyin değişeceğini söz eden Kazan, “Ben şu an çocuklarıma hiçbir şey veremedikten sonra keyifli değilim. Bir kilo domates 20 liraya çıkmış, bu türlü ömür olur mu? Kimse kalmadı herkes kaçtı. Bu seçimde değişim olmazsa çok berbat olacak. Ben çok umutluyum, yüzde yüz yani. Hoş şeyler olacak inanıyorum buna, valla bak görürsünüz” diye konuştu.
‘TÜRKİYE’NİN TEK ADAM DİKTATÖRLÜĞÜ’NDEN KURTULMASI LAZIM’
Kendisini CHP seçmeni olarak tanıtan ancak aday belirleme sürecindeki itirazları nedeniyle milletvekili seçimlerini kazanamayacaklarını düşündüğünü belirten Yaşar Kemal Moğultay’a nazaran Dersim’de hiçbir şey değişmez. “Dersim’in beklediği bu tek adam idaresinden kurtulmak. Öbür Tunceli’ne verecek hiçbir şeyleri yok, bu vakte kadar vermediler, bundan sonra da vermezler” diyen Moğultay seçime dair kestirimlerini ise şu sözlerle aktardı:
“Dersim geneli Kılıçdaroğlu’nun adaylığına düzgün bakıyor. Türkiye’nin tek adam diktatörlüğünden kurtulması lazım, alacak inşallah. Ben CHP’liyim lakin CHP’nin adayı güçlü değil. HDP bir fikir partisi, biz toplumsal demokrat partisiyiz, onlar için fark etmiyor ve Dersim’de seçimi alırlar diye düşünüyorum.”
‘İNCE’YE OY VERDİK DE CHP’NİN SAYESİNDE VERDİK’
Kahvehanede sohbet ettiğimiz Hıdır Ağum’a nazaran Dersim’de cumhurbaşkanlığı seçimi şimdiden belirli ancak milletvekilliği için büyük bir yarış yaşanacak. Muharrem İnce’nin cumhurbaşkanlığı adaylığına reaksiyon gösteren Ağum, “Ben seçimin birinci cinste biteceğini düşünüyorum. Muharrem İnce’ye oy verdik de CHP’nin sayesinde verdik. ‘Oylarım 30’a, 40’a çıktı’ diyor lakin onlar daima CHP’nin oylarıdır. Bu periyot alacağı yüzde 2-3. CHP’ni oyları bölünecek lakin Kılıçdaroğlu sıyrılıp gidecek” sözlerini kaydetti.
‘ÇOK ŞEY VADEDİLİYOR LAKİN BENİM GELECEĞİME DAİR BİR ŞEY YOK’
Depremden sonra hayatında büyük bir kırılma yaşandığını, eskisi üzere hayata bakmadığını, Dersim’in de sarsıntı bölgesine yakın olmasına karşın gerekli hiçbir önlemin alınmadığını tabir eden esnaf Bedriye Topaç’a nazaran insan hayatının hiçbir bedeli yok. Seçim için hazırlık yapıldığı bir devirde oy kullanmayı düşünmediğini tabir eden Topaç, “Bir insan olarak şunu beklerdim. Elinizde olmayabilir lakin kimse çıkıp halktan özür dilemedi. Yetişemedik, gücümüz kısıtlıydı demedi. Bu nedenle oy kullanmayı düşünmüyorum. Zelzele tesiri benim insanlara ve siyasete bakışımı değiştirdi. Çok şey vadediliyor ancak benim geleceğime dair bir şey yok. Artık vaatlerle yürümüyor ve pratik lazım. Zelzele bölgesindeyiz ve pratikte ne yapılıyor?” diye sordu.
‘ERDOĞAN İÇİN CANIMIZ FEDA’
Dersimlilerin yaşadığı meselelerin gölgesinde başlayan seçim çalışmaları için birinci durağımız AK Parti oldu. AK Parti vilayet başkanlığında seçim için yapılan çalışmalar devam ederken yaptığımız konuşmalarda ortak cümle, “Kazanamayız tahminen ancak buradan çıkacak her oyun kıymeti var” oldu. “Erdoğan için canımız feda”, “Bunlar başa gelirse ülkeyi felakete götürür”, “Reis’le devam” cümlelerinin işitildiği vilayet binasında ülke ve kent sıkıntılarına dair ise tek bir cümle kayda geçmedi.
‘KILIÇDAROĞLU’NUN CUMHURBAŞKANLIĞINDA AK PARTİLİLER DE KEYİFLİ OLACAK’
Yıllarca Fransız Lisanı ve Edebiyatı öğretmenliği yapan akabinde Dersim’de gazete kuran Hüsniye Karakoyun bir ay evvel ağabeyi Haşim Karakoyun’u kaybetti. Alkollü olduğu tespit edilen bir şoförün çarpması sonucu vefat eden ağabeyi için davetler yapan ve adalet uğraşı başlatan Karakoyun Dersim’de 14 aday adayı ortasında sürpriz halde CHP’nin adayı oldu.
Ekonomiden tarıma, hayvancılıktan ekolojik yıkıma kadar kentin birçok sorunu olduğunu söyleyen Karakoyun’a nazaran Türkiye tarihinin en kritik seçimini yaşayacak. “14 Mayıs’ta sandık başına giderken 15 Mayıs’ta Türkiye’nin bir miladına şahit olacağız, Türkiye kabuk değiştirecek” dedi.
Adaletin tarafsızlığına inanılmadığını, itimat hissinin yıkıldığını belirten Karakoyun bunun değişeceğini belirterek cumhurbaşkanlığı seçimlerine dair, “Kılıçdaroğlu bu ülkenin umudu, büyük bir coşkuyla geliyor. Kılıçdaroğlu’nun cumhurbaşkanlığında AK Partililer de memnun olacak. ‘Keşke daha evvel gelmiş olsaydı’ diyerek dua edecekler” sözlerini kaydetti.
Tüm adayları ziyaret edeceğini söyleyen Karakoyun, “Tunceli’nin bu seçimi Türkiye’de çığır açacak, o kadar düzeyli geçecek ki. Asla rakibe bel altı istinatlarda bulunmadan, ahlaki seviyeyi düşürmeden yarışacağız. Bu bahar hakikaten bahar olacak” dedi.
‘BU ÜLKE HAKİKATEN FARKLILIKLARIYLA BARIŞACAK VE BUNLAR ZENGİNLİĞİMİZ OLACAK’
Milletvekilliği seçildiği takdirde birinci atacağı adımları anlatan Karakoyun, yirmi yıldır gazetecilik yaptığı için kente dair büyük bir hafızasının olduğunu söyledi. Kentin sıkıntılarını ve beklentilerini çok uygun bildiğini tabir eden Karakoyun, tabiat ve iktisat başta olmak üzere pek çok projesinin hazır olduğunu aktardı. Kutsal dağ keçilerinin ihalelerle avlandığını, bayanlara yönelik işsizliğin alıp başına gittiğini, göçünün dizginlenmesi gerektiğini söyleyen Karakoyun, “Eskiden geçim kaynağımız tarım ve hayvancılık derdik, artık Almancılık diyoruz” dedi. Karakoyun kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Türkiye’nin akademik yapısına, adalet yapısına bakın, Tuncelili birinin güzel bir yere getirildiğini gördünüz mü? Çok çabalasa bile onu bir yerlerde frenleyen bir sistem var. Farklılıklarımız zenginliklerimizdir. Birinci sefer Tuncelili olan genel liderimiz cumhurbaşkanı olunca bu ülke sahiden farklılıklarıyla barışacak ve bunlar zenginliğimiz olacak. O vakit bizler de artık dışlanmayacağız.”
‘KENDİ HALKIMA HİZMET ETMEK ONUR VERİCİ’
Yeşil Sol Parti’nin Dersim Milletvekili adayı Ayten Kordu, partisinin seçim ofisini coşkulu bir kalabalıkla açtı. Seçim startını veren Kordu, bayanların uğraşını Meclis’e güçlü bir biçimde taşıyacaklarını söyledi. Dersimlilere her vakit “yok sayılarak” bakıldığını, kentte hala asimilasyon siyasetlerine devam edildiğini belirten Kordu, “Önemli bir çaba var. Bu gayret daha da büyüyecektir. Burada Emek ve Özgürlük İttifakı’yla seçimlere giriyoruz. Bu seçimler bizim için kıymetlidir zira üçüncü yol dediğimiz demokratik cumhuriyetin inşası lakin farklılıkların bir ortada kendisini anayasal garanti altına alarak gerçekleştirebilir. Bunun eforunu Dersim halkıyla gerçekleştireceğiz. Yeni değilim, gayretin içerisindeydim. Ayrıyeten burada halkıma hizmet etmek bana gurur ve onur verir” diye konuştu.
Seçimde bileşenlerle hareket edeceklerini, gayretlerinin seçimle sonlu kalmayacağını, sonrasında da devam edeceğini belirten Kordu, “İnkar var, soykırım var, iktisatla ilgili meseleler var, işsizlik var. Bütün bu problemlerin temsiliyetini en güçlü biçimde yaparak Türkiye halkları için gerçekleştireceğiz. Uğraş kolay olmadı, bundan sonra da kolay olmayacak, daima birlikte uğraş edeceğiz. Tüm ötekilerin, tüm kimlikleri ve inançları yok sayılanların, İstanbul Mukavelesi başta olmak üzere bütün haklarımızı geri alacağız. Buradaydık, buradayız ve burada olacağız. Kendi toprağımda hizmet etmek benim için onur verici” tabirlerini kullandı.
İYİ PARTİLİ FAYIK: MUNZUR’UN ENGİN SUYUNDA BULUŞMAK İÇİN ADAYIM
CHP ile ÂLÂ Parti birçok kentte kurduğu ittifakı Dersim’de sağlamadı ve GÜZEL Parti’nin adayı Rozan Ali Fayık oldu. Kentte, “Genç aday” olarak söz edilen Fayık, Meral Akşener’in “Ben bu yolu yanımda gençler olmadan yürümem” dediği için bir genç olarak UYGUN Parti’de olduğunu söyledi. “Bizler saraylarda değil, Munzur’un engin suyunda, gönül sofrasında buluşalım demek için memleketim Tunceli’den milletvekili adayı oldum” tabirlerini kaydeden Fayık kentin en büyük probleminin işsizlik olduğunu, bunu çözmek ismine çalışacağını belirterek şöyle devam etti:
“Tunceli günümüze kadar istenilen düzeye getirilememiş, meseleleriyle baş başa bırakılmış bir kent. Ben bu sıkıntıların lisana getirilmesi ve çözülmesi için, alışılmışlıkların dışına çıkılması için, gençlerin işsizlik problemlerinden ötürü Tunceli’yi terk etmemeleri için ve Munzur’un yazgısını değiştirmek için adayım.”
ÖNCEKİ SEÇİMLERDE TABLO NEYDİ?
Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’nin oylandığı 2017 cumhurbaşkanı referandumunda yüzde 80,4 ile vilayet bazında en yüksek ‘Hayır’ oranına sahip kent Dersim’di.
2018 Genel Seçimleri’nde CHP’nin Cumhurbaşkanı adayı olan Muharrem İnce 58,1, HDP eski Eş Genel Lideri Selahattin Demirtaş yüzde 21,1 oy aldı. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın yüzde 18,7’de kaldığı kentte milletvekili seçimlerinde ise daha istikrarlı bir tablo ortaya çıktı. HDP yüzde 51 oy oranıyla birinci parti olurken CHP yüzde 26,3’le yarışı ikinci tamamladı. İki parti de birer milletvekili ile Meclis’te temsil edilirken AK Parti ve MHP’nin oluşturduğu Cumhur İttifakı oyların sadece 5’te 1’ini alarak yüzde 20,4’te kaldı.
Stratejik oyların her vakit dikkat çektiği Dersim’de 2019’da yapılan belediye başkanlığı seçimlerinde ise 2018 genel seçimlerinin tersine bir tablo açığa çıktı. ‘Komünist Başkan’ tabirleriyle Türkiye’nin yakından tanıdığı Ovacık Belediye Lideri Fatih Mehmet Maçoğlu Türkiye Komünist Partisi’nden aday oldu ve yüzde 32,77 oy oranıyla belediye lideri seçildi. HDP’nin adayı Nurşat Yeşil yüzde 28,21 ile ikinci sırada yer alırken CHP’nin adayı Yusuf Kenan, yarışı yüzde 20,59 oyla üçüncü sırada tamamladı.
