André Gide insan alakalarını ve şahısların varoluş problemlerini inceleyip romanlaştıran bir yazardı Bununla birlikte benliğindeki Escort Bayan fırtınaları denemelerinde işlerken kendisini bazen bir oburu üzere göstermiş bazen de buna gereksinim duymadan ruhundaki gelgitleri anlatmıştı
Gide için dünyayla ilgi kurmanın ve onu anlamanın bir öbür biçimi de doğayı Bayan escort ve farklı coğrafyaları keşfederek omurdaki eksik modülleri tamamlamaktı Mağrip e yaptığı seyahat sırasında düştüğü notlar da bu türlü bir tamamlama dileğinin eseriydi ‘Amyntas Kuzey Afrika Defterleri’ Gide in çöllerde ve escort beşerler ortasında gezinirken hissettiklerinin bir dökümü bu manada
‘BURADA AKIP GİDEN VAKTİN SAATİ YOK’
1896 1900 ortasında geçirdiği günlerde Gide bazen unutulan bazen de görmezden gelinen bir coğrafyayı sıcak altın eskort ışığının kollarında anlamaya çalışıyor huzur ve dinginlik isteğiyle geziyor bakıyor ve görüyor
Kıpırtısızlık Gide in zihninde hayatî bir soru uyandırıyor Ne istedim bugüne dek neydi tasalarım Dinginliğin uyuşukluğun ve miskinliğin eskort bayan coğrafyasında seyahat ederken hayvan sürülerinin ve insanların ağır aksak hareketleri müellifin dikkatini çekiyor Dalgınlığı kıyı kesimde dalgaların sesinin dağıttığını görüyor Çölün ve denizin yan yanalığına biraz şaşkınlıkla bakarken karanlığın ve aydınlığın tuhaf dansını keşfediyor
Bir Avrupalı gözüyle Kuzey Afrika yı izleyen müellif Burada akıp giden vaktin saati yok lakin herkes o denli işsiz güçsüz ki derde kapılmak olanaksız diyor Sonra yeniden sorular ve fikirler geliyor Ne istedim bugüne kadar Ne diye didindim Ah Vaktin dışında artık biliyorum vaktin dinlendiği bahçeyi Kapalı dingin diyar Arcadia Dinlenmenin yerini buldum Burada tasasız hareket her ânı devşiriyor kovalamadan an bitmek tükenmek bilmeden yineleniyor saat saati ikiliyor gün günü Akşam sürülerin melemesi kavalların hurma ağaçlarının altında gezinen müziği tahtalı güvercinlerin sonu gelmeyen kuğuruşu ey hedefsiz yassız değişmemiş doğa bu türlü gülümsüyordun ozanların en yumuşak başlısına bu türlü gülümseyeceksin sofu gözlerime Bu akşam yönlendirilen suyun bitkilerdeki susuzluğu dindirmek için bahçeyi kaplayışını serinletişini gördüm Siyah bir çocuk oluğun içinde yalınayak yeterli kotarılmış sulama düzeneğini canının istediği üzere yönlendiriyordu Kilde alavere havuzları için küçük kapılar açıyor ya da kapıları kapıyordu Her birinden hangi ağaca ayrılmışsa o ağacın gövdesine sular dökülüyordu Çatlak oyuklarda bir güneş ışığının sararttığı toprakla ağırlaşmış o ılık suların yükselişini gördüm Derken sonunda taşan dört bir yandan azan su bir arpalığı baştan aşağı kapladı
Rüzgârlı sıcak kumullarla kaplı kuru ve gölgenin hayat verdiği topraklarda her şeyi durduran ve niyetleri harekete geçiren sessizliği yaşayan Gide vaktin pürüzsüz yüzeyinin dünyanın üstüne kapanmasını istiyor Bir vahanın karşısındayken Daha şehvetli daha faydasız hayat vefat de daha kolay diyor
‘ARTIK GEÇMİŞİ DÜŞÜNMEYECEĞİM’
Zamanın ağır aktığı insanların sakin olduğu bu coğrafya Gide e nazaran Doğu nun Batı yla kesişimi Öteki bir deyişle Doğu yu Batı ya açan limanlar silsilesi Kıyıda ve daha içerilerde ise müellifin gözüne Kuzey Afrika nın kimliği çarpıyor beyaz badanalı ve pek aydınlık olmayan yer yer keşmekeşin baskın geldiği çarşılar ve kent merkezleri Beşere alışkın güvercinlerin bile değiştiremediği baygın bir hava hâkim bu kentlere
Gide seyre dalıp nerede duracağını bilmediği çölü çok sevdiğini not ederken düzlükte kendisini yapayalnız hissettiren yürüyüşlerinde tekdüze enginliğin gün geçtikçe daha alımlı bir çeşitlilik kazandığını görüyor lirizmin sonlarına geldiğinde ise çölde vefat niyeti ardınıza düşüyor lakin işin hoş yanı burada üzücü değil diyor Akabinde bu dinginliğin tesiriyle kendisine bir kelam veriyor Hava ne kadar güzel Gökte tek bulut yok Deniz dingin seyahate çağırıyor Siroko birden kesildi Sıcak sıcak olmasına ancak daha az bunaltıcı Gölge mavimsi hafif hava aydınlığı kendi içinde taşıyor güya pek beğenilen tüy üzere neredeyse canlı gülesi geliyor insanın Vahaları düşünüyorum Yarın yola çıkıyorum Akşam hurma ağaçlarının sallanışı ne hoş olacak Artık geçmişi düşünmeyeceğim
Gide çölün de çöl etrafına ve deniz kenarına kurulmuş Kuzey Afrika kentlerinin de kendine has öykülerini keşfederken tarihin ve şimdinin yanı sıra insan ve eser kaynağı Kuzey Afrika ile oraya bu misyonu yükleyen Güney Avrupa nın da birleştiğini hissediyor
Arapların şiiri kültürü kelamlı ve yazılı geleneği ile Avrupa nın tarih şuurunu yan yana getiren Gide coğrafyanın ağırbaşlı şiirinin bir yoksunluktan oluştuğunu düşünürken daha önce Kuzey Afrika ya gelmeyenlere de bir ikazda bulunuyor Buraları tanımayanların başında evvel şu canlanmalı Hiçlik Çölde onun sunduğu eğitimle demek istediğim coşkunlukla yetinmeyi sonra kendimizi onun karşısına koymayı öğrenmemiz gerekir
ENGİN BOŞLUKLAR KEŞKELER VE YAĞMUR BULUTLARI
Çölü kavuran sıcakta vakit zaman deniz kıyısıyla ve yörenin kendine has gürültü patırtısıyla yüzleşen Gide her şeyin daha öncesine nazaran gözüne eski göründüğünü ve önceki seyahatinden daha yaşlı olduğunu hissediyor Bunu 1900 lerin başında bunaltıcı bir Cezayir gecesinde fark ediyor
Gide gözünü alamadığı ve doğrudan doğruya yaşam dediği tabiatın da öbür her şey üzere mevte çağırdığını söylüyor Yaban ile çağdaşın buluştuğu Kuzey Afrika da özellikle Cezayir de yazmanın ve yürümenin mümkün olmadığı kimi anlarda hiçbir şey düşünüp söylemeden duruyor Sınırsızlığa susuzluğa bakıyor ve sarhoşluğu yaşıyor Bazen de tabiatın insanı zorlayan gücüyle karşılaşıyor saatlerce kesilmeden yağan yağmura kaptırıyor kendisini gözü Atlas Dağları nın üstünde duran ve göğün yükünü taşıyormuş üzere görünüyor dediği bulutlara takılıyor Mevt endişesinin eksik olduğunu söylediği Arap sanatını düşünüyor bu türlü bir görüntü karşısında
Fransız bakış açısını ve Kuzey Afrika daki ömrü karşılaştıran Gide kentlerin karmaşasının sakinliğin ve çölün yarattığı meşakkatin birbirine karıştığı düş kırıklığını simgeleyen vahanın göründüğü bir anda bir Araptan Şu Fransızlar ne tuhaf başta daima gereğinden fazla yer kaplarlar sonra da onu müdafaayı başaramazlar işte o vakit da İngiliz baskın çıkar kelamını işitiyor
Gide sıcağın alnında gezinirken hem tabiatın hem de yüreğinin sesine kulak verip bir yandan ânın tadını çıkarıyor başka yandan keşke lerini sıralıyor gözünü yokluğun ve varlığın ince çizgisine dikerek niyetlere dalıyor Kusursuz sağlam yazı güneşin yaman huzurunu seviyorum Sabahın tiz müziklerinden sonra ovaya bir bitkinliğin çöktüğü havanın biçilmiş tarlaların üstünde titreştiği kavrulan karıkta ardıçkuşunun kanatlarını açtığı bu öğlen saatlerini seviyorum Boğucu ormanda yürüdüm eğreltiotlarının kokusunu içime çeke çeke ormanın kıyısına dek akşama kadar Büyüleyici akşamın kokusunu ot yığınlarının gölgesini ülkemizde genelde güneşin battığı saatte denizin üstünde yükselen yayılıp ovayı nemlendiren geceden çabucak evvel havaya ani bir serinlikle ferahlık veren pusu seviyorum Daha ne istersin doyumsuz yürek yorulmaz yürek
Aynı yerleri aşikâr vakit aralıklarıyla tekrar ziyaret eden Gide hem kendisindeki hem de Kuzey Afrika daki farklılıkları not etmiş defterlerine Geceyle ve gündüzle çölle ve vahalarla sıcakla ve yağmurla karşılaştığı bu seyahatte müellif çölün engin boşluğunun beşere detayları sevmeyi öğrettiğini anlıyor bir kere daha ‘Amyntas Kuzey Afrika Defterleri’ bu ve gibisi derslerle dolu
