Nicoletta Lanese
Bilim insanları, artık insanların fikirlerini onların başlarına temas bile etmeden “deşifre edebiliyorlar”. Daha evvelki zihin okuma teknikleri, insanların beyinlerinin derin noktalarına elektrotlar yerleştirilmesini gerektiriyordu. 29 Eylül’de bir ön baskı veritabanı olan ‘bioRxiv’ isimli sitede yayınlanan bilimsel bir bültende duyurulan yeni metot, bundan çok ‘işlevsel manyetik rezonans görüntüleme’ (fMRI) ismi verilen ve beyinde rastgele bir ziyana yol açmayan bir beyin tarama tekniğini temel alıyor. fMRI, oksijenli kanın beyindeki akışını takip ediyor ve faal beyin hücreleri daha fazla güç ve oksijene muhtaçlık duyduğu için, bu bilgi, dolaylı yoldan beyin aktivitesinin ölçülmesine imkân tanıyor.
ELEKTROTLARA MUHTAÇLIK DUYMUYOR
Yapısı gereği, bu tarama tekniği gerçek vakitli beyin aktivitesini yakalayamıyor zira beyin hücrelerinin yaydığı elektrik sinyalleri kanın beyindeki hareketinden çok daha süratli biçimde hareket ediyor. Öte yandan, araştırmanın müellifleri, dikkat alımlı biçimde, söz kelime çeviriler üretemeseler bile, tekrar de insanların fikirlerinin anlamsal bağlamını çözmek için bu kusurlu dolaylı ölçümü kullanabileceklerini fark ettiler.
ABD’nin Austin kentinde bulunan Texas Üniversitesi’nde bir sinirbilimci ve araştırmanın kıdemli müellifi olan Alexander Huth, “Eğer yirmi sene evvel dünyadaki rastgele bir bilişsel sinirbilimciye bunun mümkün olup olmadığını sorsaydınız, sizi gülerek başlarından savarlardı” diyor. Takım, şimdi hakemli bir mecmuada yayınlanmayan yeni araştırma için 20’li ve 30’lu yaşlarında olan bir bayan ve iki erkeğin beynini taradı. Her bir iştirakçi, tarayıcıda geçirdikleri birkaç seansta toplam 16 saatlik farklı podcast ve radyo programları dinledi. Daha sonra takım bu taramaları, sesteki kalıpları, kaydedilmiş beyin aktivitesindeki kalıplarla karşılaştıran ve “kod çözücü” ismini verdikleri bir bilgisayar yazılımına ekledi.
OLAY ÖRGÜSÜNÜ YANLIŞSIZ AKTARIYOR
Huth, The Scientist mecmuasına verdiği demeçte, yazılımın daha sonra bir fMRI kaydı alarak içeriğe dayanan bir kıssa oluşturabildiğini ve bu öykünün podcast’in ya da radyo programının yepyeni olay örgüsüyle “fazlasıyla iyi” eşleştiğini söylüyor. Farklı biçimde söylersek, ‘kod çözücü’, her iştirakçinin beyin aktivitelerine bakarak hangi öyküyü dinlediğini tespit edebiliyor. Öte yandan, yazılım, karakterlerin zamirlerini değiştirmek ve birinci ve üçüncü şahısları karıştırmak üzere bir ekip yanılgılar yapıyor. Huth, “Neler olup bittiğini ziyadesiyle isabetli biliyor olsa da şimdi aksiyonları kimin gerçekleştirdiğini bilmiyor” diyor. Yazılım, gerçekleştirilen ek testlerde, iştirakçilerin tarayıcıda izlediği bir sessiz sinemanın planını ziyadesiyle yanlışsız biçimde anlayabildi. Dahası, iştirakçilerin zihinlerinde anlatmayı düşündükleri bir öyküyü dahi anlatabiliyor. Araştırma takımı, uzun vadede bu teknolojiyi, konuşamayan ya da yazamayan insanların kullanması hedefiyle tasarlanacak beyin-bilgisayar arayüzlerinde kullanılabilmesi için geliştirmeyi amaçlıyor.
Yazının özgünü Live Science sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)
