Begüm Hazar Keleş
‘Cennet’ Zanzibar doğumlu Nobel Edebiyat ödüllü İngiliz müellif Abdulrazak Gurnah ın birinci Nesinecasino sefer 1994 te Londra’da yayımlanan dördüncü romanı Booker ve Whitbread Kurgu mükafatlarına aday gösterilen eser 20 yüzyılın başlarında kurgusal Kawa kasabasında doğan bir çocuğun Yusuf’un kıssasını anlatıyor
Tarihe baktığımızda Tanzanya Mobilbahis 20 yüzyılın birinci yirmi yılında kölelikle boğuştu Bu bölge Birinci Dünya Savaşı yaklaşırken Alman kolonisi oldu ve bu durum 1918 e kadar sürdü Gurnah’ın romanında da Alman askerleri etrafta dolaşıyor MercureCasino Münasebetiyle romanın Tanzanya nın Alman Doğu Afrika kolonisi olduğu periyotta geçtiği anlaşılıyor Gurnah Avrupalılarca sömürülen bir coğrafyayı uygarlaşma yani çağdaşlaşma ismine idealleştirmemeye çalışırken süren kölelik sistemine de birebir aralıkla yaklaşmaya MatadorBet çalışıyor Bu nedenle kıssayı Yusuf un etrafında gezinerek anlatıyor Saf pak yeterli hoş Yusuf u ve kıssasını tüm nahoşlukları gösterecek bir ayna üzere merkeze alıyor
Bir köyde doğan ve fakir bir ailenin çocuğu olan başkarakterin öyküsünün izleği Hz Yusuf un hikayesiyle birebirdir Gurnah Yusuf karakterini kurarken Kuran daki Hz Yusuf anlatısını temel alır okura da bunu sık sık anlatıcı yoluyla açık eder Onu yeryüzünde cenneti arayan her türlü zulme ve berbatlığa karşı duruşunu inancını değiştirmeyen uygunluğu ve hoşluğu içinde yaşatmaya devam eden cennet saydığı yeryüzünden kovulmanın tek yolunun yılanlardan uzak kalmak olduğunu sanan bir saflığa büründürür Böylelikle köleliğin sömürünün zulmün dünyası Yusuf un varlığıyla daha da netleşir Bir yandan da Yusuf un yaşadığı çağ ile 20 yüzyıl ortasında bağ kurulmuş olur Geçen onca yüzyıla karşın köleliğin biçim değiştirerek sürüyor olması müellif tarafından hicvedilir
Kuran da ve Tevrat ta Hz Yusuf anlatısı benzerlikler gösterir Kutsal kitaplardakine nazaran babasının en sevdiği oğlu olan Hz Yusuf çok hoş bir çocuk olduğu için kardeşlerinin kıskançlığını üstüne çeker kuyuya atılır Kervancıların bulduğu Hz Yusuf Mısır a götürülerek Firavun un muhafızlarının başkanı ve harem ağası olan Potifar a satılır Potifar ın karısı Züleyha Hz Yusuf a dilek duyar ona birlikte olmayı teklif eder Fakat Hz Yusuf kendisine güvenen efendisine ihanet edemeyeceğini günah işleyemeyeceğini söyler Bayan ısrarına yüz vermeyen Hz Yusuf u bir gün gömleğinden yakalar Hz Yusuf kaçmaya çalışırken gömleği geriden yırtılır Hizmetçilerini çağıran Züleyha Hz Yusuf un kendisine saldırdığını söyler Kocası gelince durumu ona da anlatır Potifar da Hz Yusuf u zindana attırır Gurnah ın kurduğu metinlerarasılıkla gömlek öyküsü birebir aktarılır
Gurnah sömürge devrinin başlarındaki Tanzanya yı köle ticareti yapan insanların yaşadıklarını kutsal kitaptan ödünç alınan bir köle kıssasıyla bu türlü birleştirir Bu sayede Yusuf un iç hoşluğu bu hoşluğu yaşatarak kendini özgün kıldığı dünyası aracılığıyla özgürlüğü talep eden dünyaya uzanır Özgürlüğün elde edilmesi gerektiğini kişisel düzgünlüğün ve hoşluğun tek başına kâfi olmayacağını anlayan Yusuf eşliğinde romanın coğrafyası cehenneme benzetilirken cennetse bir yok yere hatta bir yanılsamaya dönüşür Cennet yanılsaması çok geçmeden paramparça olur ve artık deneyim ve anlayışla donanan Yusuf kendi bahtını denetim etmek zorunda olduğunu anlar Çeşitli sınıflar ortasındaki hiyerarşiler ve sürtüşmeler bütünsel Afrika toplumu algısını parçalamaya fayda Böylelikle Gurnah Avrupa emperyalizminin zararlarına bedelken bir istikametiyle çürümenin esasen var olduğunu gösterir Yusuf insanları geleneklerini kaybetmekten korkarken çürümüş yanlarını düşünemez
Bilinmeyene yönelik dehşet insanları efsaneler kıssalar üretmeye iterken bilinmeyeni ise canavara dönüştürür Kuran da geçen Yec üc Mec üc Almanlara benzetilir örneğin Zira kolonyal devlet bir yandan yasa medeniyet getiren köleliği yasaklayan diye imlenirken öteki yandan gelenekleri eriten önüne geleni sebep göstermeksizin öldürebilen bir yapıyı da içinde barındırır Avrupalılar yerlilerin gözlerinde hayranlık uyandıran lakin yılana benzetilen pozisyonda kalır Dikotomi kurulur Roman Yusuf un da kendini aradığı bir seyahate dönüşür
Gurnah romanı belgisiz bir notla bitirir Yusuf’a ne olduğunu tam anlamayız diğer bir efendiye boyun eğmeyi mi seçer yoksa sonunda adaletsizliğine mi isyan eder Coğrafyanın kendisi üzere Yusuf’un anlatısı da belirsizliğin hududunda terk edilir