Uğur Ugan
Türkiye’nin en dikkate bedel çağdaş sanat fuarı Contemporary Istanbul’u basan su, bu kere birçok tartışma konusunu açığa çıkarmış üzere görünüyor. Bu yılın izlenimleri, tartışmaları ve soru işaretleri tahminen de sanat dünyası için birtakım şeyleri yine gözden geçirmek üzerine bir fırsat.
Bu yıl 18’incisi düzenlenen, Türkiye’den ve dünyadan çağdaş sanat yapıtlarını İstanbul’da buluşturan Contemporary Istanbul (CI), 28 Eylül–1 Ekim ortasında tekrar sanat profesyonelleri, koleksiyonerler, sanatkarlar ve sanatseverlerin dikkatini 4 gün boyunca Tersane İstanbul’a çekti. Bu yıl yeni tartışma başlıkları doğurması ve fuarın son günlerinde İstanbul’da yaşanan şiddetli yağış nedeniyle su baskını mevzusuyla da basının ilgisini ayrıyeten çeken fuar, geçen yıllara kıyasla bir müddet daha sanat gündemini meşgul edecek üzere görünüyor. Yaşanan krizin akabinde tertibin itibarının kamuoyundaki karşılıkları tartışılırken, sanat cephesinden gelecek yıllar için nasıl bir halin takınılacağı ise şimdiden merak konusu.
Sanat pazarını canlı tutma ve izleyici kitleleri için gerek nitelikli gerek farkındalıklar yaratan bir platform sunma gayesiyle fonksiyon edinen sanat fuarları, dünyadaki öteki örnekleri itibariyle de sanat dünyasının radarında her vakit şimdiki bir öge. Arka Basel, Dubai, Hong Kong, Brüksel’inden Frize London, Seul’e kadar büyük sanat fuarları dünyadaki bu ünlü marka kentlerinde sanat profesyonellerini kent ve sanat münasebeti bağlamında bir ortaya getirmesiyle biliniyor. Kentlerin iç ve dış dinamiklerini sanatla bağdaştıran ve tertip günlerinde dünya sanat piyasasının odağı haline gelen bu tertip ağları sanat dünyasının inovasyonuna yenilikçi bir bakış getirmesinin yanı sıra kentler ve bölgeler için ekonomik bir katkı bırakmasıyla da değer taşıyor. Türkiye’nin en kapsamlı çağdaş sanat fuarı olma tezindeki Contemporary Istanbul tertibi düşünüldüğünde ise İstanbul’un bu pazardan alacağı hisse ve sanat merkezlerinden biri olma ihtimalleri her vakit soru işaretlerini beraberinde getiriyor. 2022 bilgileriyle dünya sanat piyasasının yıllık ciro büyüklüğünün binde ikisi üzere bir dilime karşılık gelen Türk sanat piyasası dünyadaki örneklerinin uzağında seyrederken Türkiye’yi memleketler arası pazara açan bu tip tertiplerin rolü içeriğinden sunumuna kadar üniversal bir davet taşıması sebebiyle ayrıyeten bir değer kazanıyor.
Uluslararası arenada buluşma noktalarından biri olma gayesinde ilerleyen İstanbul için bir çağdaş sanat platformu sunan Contemporary Istanbul, bu istikametiyle tartışmaların odağında. Bu yıl 22 ülkeden 67 çağdaş sanat galerisi ve 8 inisiyatifi İstanbul’da buluşturan fuarın 18’inci edisyonu için birinci etapta akla gelen soru lokasyon sorunu olarak göze çarptı. Sanat galerilerine ve kapalı yerlere sıkışmış sanat izleyicisi için yeniden de atmosferik bir alternatif sunan tarihi Tersane İstanbul bu tarafıyla ilgi çekse de altyapı, ulaşım ve süratlice bitirilme derdiyle oluşan meseleler bu yıl en çok ayyuka çıkan husus başlığı oldu. Fuar, daha girişinden itibaren toz, toprak ve maalesef çamur ile birlikte bir şantiye izlenimiyle karşılıyor gelenleri. Bu kahırların üzerine bir de makûs hava şartları eklenince bu yıl fuarın içeriğinden çok lokasyonu daha çok tartışılır oldu ve birçok vakit çağdaş sanatı görmezden gelen ana akım medyada bile haber kıymeti taşıdı. Ana akım medyaya birinci etapta Contemporary Istanbul idaresinin hiçbir ziyanı karşılamayacağını açıklaması düşerken hususla ilgili olarak Contemporary Istanbul İdare Şurası Lideri Ali Güreli, ArtDog İstanbul’a sıcağı sıcağına yaptığı açıklamada, “Henüz bir hasar tespiti yapılmadı. Yapıtlarda bir hasar varsa arkadaşlarımız gelecekler. Ben de galerici arkadaşlarımla konuştum. ‘Eserlerinizde hasar varsa lütfen sıralayın, biz fotoğraflayalım bunları, görelim, tespit edelim, ondan sonra bir arada konuşalım’ dedim. Hasebiyle bu tatsız bir kıssa natürel. Tersane İstanbul’un bir sorunu, bizi ilgilendiren bir tarafı varsa öderiz” diye konuştu.
Galerilerin bulunduğu kimi kısımları su basması ve sergilenen yapıtların kullanılamayacak hale geldiği savı ile çalkalanan tartışmalar, sonuç itibariye bu yıl fuarın ve içeriğinin önüne geçti. İşin en dramatik tarafı ise ticari manada sermayesi olan galerilerden çok su baskınına uğrayan alanın kolektiflerin bulunduğu T8 alanı olması. Bahtın berbat bir cilvesi olarak görülebilecek bu durum tabiri caizse ‘olan tekrar garibana oldu’ biçiminde yorumlanacak cinsten. Bunun yanı sıra fuarın gerçekleştiği alanın asbestli olduğu tezi fuarın gelecek yıl yer konusunda çok sefer tartışılacağı fikrini veriyor. Bunun yanı sıra fuarla ilgili getirilen öteki tenkitler ortasında öğrenci bilet fiyatlarının yüksek tutulması ve tertipte yeme-içme hizmeti veren markaların dışarının iki katı fiyatlarda hizmet vermesi fuarın belirli bir zümre dışında kalanlara soyut bir bariyer ördüğü yorumlarına sebep oldu.
Fuarı gezerken en çok kulağa çalınan bahislerden bir başkası ise sunulan yapıtların daha evvel birçok defa göz aşinalığı taşıyan işler olması. Sanat dünyasını takip edenler için yeni işler arayan gözler, bu tarafıyla fuarın yenilikçi istikametini de gündemine alacak üzere görünüyor. Fuardaki seçkinin içeriksel-kavramsal bir yaklaşımdan fazla klasik ‘art fair’ işleri olarak tanımlanabilecek dekoratif işler bütünü olması bir dekorasyon mağazasına girme hissi vermesinin yanı sıra bilindiği üzere ticari korkuların ön planda tutulduğu gerçeğini bir kere daha gözler önüne seriyor.
Fuarla ilgili söylenebilecek en olumlu şey ise Anadolu’nun farklı kentlerine yayılan çağdaş sanat inisiyatiflerinin pek güzel bir halde hazırlanıp fuara gelmiş olması. Ankara’da görsel kültür ve sanatsal düşünce alanında bilgi paylaşımı ve üretime imkan sağlayan Ka Atölye, sanatçı ve akademisyen Elvan Ekren ve Volkan Kızıltunç tarafından kurulan NOKS Arka Space, Elçin Acun ve sanatçı Yasemin Kalaycı’nın kâr emeli gütmeyen bağımsız çalışma platformu KOLİ Arka Space ve yolu Antalya ile kesişen sanatkarların kentin farklı kıyı topografyalarında gerçekleştirmeyi planladığı projelerin sunulduğu Kıyı Projects bu yılın en çok takdiri hak eden oluşumları olarak göze çarptı.
Diğer sanat disiplinlerine göre daha geniş pazara sahip bir sanayisi olan çağdaş sanat dünyası için kültürel sermayenin nasıl paylaşılabileceği her daim sorulacak sorulardan. Bağımsız sanatkarlardan düşük maliyetli butik galerilere kadar kendine bir sunum alanı arayan sanat dünyası için fuarların bir platform oluşturması tahminen de bu yıl yaşananlardan sonra daha yüksek perdede gündemi meşgul edecek. Titanik batarken filikalara sığınanlardan mülhem çağdaş sanata ilgi gösterenlerin sırf ‘creme de la creme’lerden oluşması fikri ise bu sefer su altında kalmış görünüyor.
