Gaye Keskin
Bülent Çallı’nın basılı üçüncü romanı olan ‘İstanbul Posta Treni’, Everest Yayınları’ndan çıktı. Roman, güçlü atmosferi, gizem örtüsü ve tekinsiz karanlığıyla bizi yakın gelecekteki distopik bir gerçekliğin ortasında karşılayarak ana karakterlerle birlikte kitabın sonuna dek sürecek bir heyecanla bu gerçeklikten kurtulmanın çabasına çağırıyor.
‘İstanbul Posta Treni’nin birinci sahnesinde, Beşiktaş’taki bomboş meskeninde uyanan Burhan ve köpeği Camgöz’le tanışıyoruz. Romanın omurgasını kuran, evvelden olanlara ve sonradan yaşanacaklara dair güçlü bir korelasyon oluşturan bu kısımla romandaki kavi gayrete katılıyoruz.
İNSANLARI KENDİ KENTLERİNE SIKIŞTIRAN SALGIN
‘İstanbul Posta Treni’nde dünyayı tesiri altına alan ve milyonlarca insanı öldüren BR salgınının ortasında buluyoruz kendimizi. Bülent Çallı, internet erişiminin kısıtlı olduğu, televizyonda birkaç kanalın izlendiği -onlarda da birebir epidemiyologların tıpkı şeyleri anlatmaya devam ettiği- barların, sinemaların, kafelerin kapalı olduğu, yeni otomobillerin üretilmediği – üretilse bile kentten kente ulaşımın olmadığı- akaryakıtın dahi karneyle satıldığı, cunta liderliğinde insanların kentten hapishanelerde yaşamaya zorlandığı kurgusal bir cihan yaratıyor. Çallı’nın kurduğu bu kainatta, aksi sonuçlardan kurtulabilmenin tek yolu olarak vefatı gösteren cunta, hastalığın ölüler vasıtasıyla yaşayanlara bulaşmasını sağlayan bu döngüyü kırmanın yolunu da ölülerin yakılmasına çıkarıyor. Bu krematoryumlar, kentin karanlığına daha da karanlık ekleyerek, virüslü ya da virüssüz ölen herkesin vücudunun yakıldığı ve kenti isle kurumla kaplayan, ışıkları hiç sönmeyen kuleleriyle, neredeyse bir ilah üzere İstanbul’un tam ortasında duruyor. Bülent Çallı, meyyit vücutların islerini solumak zorunda kalan, İstanbul dışında yaşananlara dair aldıkları haberlerde kısıtlamaya uğrayan, günden güne iskelete dönüşen kentin sonlarında kapana kısılan insanlara tek bir soru sorduruyor ve çelişikliği güçlendiriyor; bu kentten çıkmanın bir yolu var mı?
ŞEHİRDEKİ SON RADYO
Bülent Çallı, romanın sayfaları ortasında kentteki gizemli bir radyonun frekansını ayarlıyor ve yayın yasaklarını delmeyi başaran, kimsenin konuşmadıklarını konuşan, hayalet kentin yaşayan insanlarını ablukalarından kurtulmaya çağıran bir bayan sesine yer veriyor. Unutulan müzikleri da dinleyicilere dinleten bu bayan sesi, İstanbul’dan kurtulmanın bir yolu olduğundan bahsediyor; ‘İstanbul Posta Treni’. Trenin nereden, hangi saatte kalktığını bulmak ve kentten çıkmak ise romanın ana konusu. Bu bayanın kim olduğu da romanın diğer bir muamması.
BURHAN, OĞUZ, ELİF VE SELİM
Bülent Çallı, kitabın ana karakterlerinin yollarını Beyoğlu’nda yasadışı olarak çalışan bir barda kesiştiriyor. (Bu temaya ‘Simsiyah’tan da alışığız.) Onları birbirlerine sürükleyecek kadersel seyahatlerinden şimdi haberleri olmayan bu iki ana karakter, ömür gayretlerini sürdürmeye, inanç dinamiklerinin içinde yol almaya devam ediyor. Öbür ana karakter Elif’in içinde olduğu, İstanbul’dan kaçmaya çalışanların gizlice üyeliklerini sürdürdüğü bir örgüt olan “Kulüp” ise bazıları tarafından kurtarıcı olarak görülürken bazıları tarafından tanınmıyor. İşte bu ferdî direnişlerin, statü farklılıklarının, fikir ayrılıklarının ortasında Bülent Çallı ana karakterlerini entropiklerinden çıkaran ve onları ortak emellerine götüren bir yol haritası çiziyor.
Çallı, bu devasa hapishanenin içinde bir de gerçek bir hapishaneye yer veriyor ve ana karakterlerden biri olan Selim’le bizi, hastane diye tanımladığı ancak alt metinde hapishane olduğunu düşündürdüğü bir yerde tanıştırıyor. Muharrir öteki kısımlarda kullandığı tanrısal anlatımı Selim için tercih etmiyor ve Selim’in kıssasını bize birinci tekil anlatımla aktarıyor. Dünyadaki salgını ve dışarıda olanları hatırlamayan Selim’in penceresinden muharrir bizi şunu düşünmeye teşvik ediyor; gerçek hapishane neresi? İçinden hiçbir vakit çıkamayacağımızın düşündürüldüğü yer mi yoksa bir gün çıkabilmeyi umduğumuz yer mi? Pekala gerçek özgürlük hangisi? Unutmak mı yoksa hatırlamak mı?
‘İSTANBUL POSTA TRENİ’NİN BİLİNMEYEN RAYLARI
Bülent Çallı, İstanbul’u karakterlerinin art planına yerleştirip kimi vakit Beyoğlu’nu kimi vakit Beşiktaş’ı kimi vakit Samatya’yı yahut Nişantaşı’nı distopik, karanlık ve tehlikeli yüzleriyle fotoğraflıyor ve açıyı yavaşça genişleterek bizi de bu cihanın içine dahil ediyor.
Başka bir yelpazede muharrir, ana karakterlerden birinin aldığı bir kararda Kant’ın insan ideasına gönderme niteliği taşıyacak bir varsayıma yer veriyor. Kant’a nazaran insanın özgürce seçim yapabilmesini sağlayan otonom yanı, Bülent Çallı’nın romanında insanî seslerin susmasını da sağlıyor. Vicdan birkaç sayfa ileride, bir duşta, renkli şemsiyelerin altındaki meyyit çocukların yüzlerinde geri gelse de yapılmak zorunda olanın yapıldığına dair hiçbir kuşkuya mahal vermiyor.
Yazarın fotoğrafçılığını ve felsefeci yanını muvaffakiyetle taşıyan bu ögeler, aslında ‘İstanbul Posta Treni’ne giden tali yolun da raylarını döşüyor.
BAĞLAM NOKTALARINDA ORTAYA ÇIKAN KAVRAMLAR
‘İstanbul Posta Treni’, köpek dövüşçülerinden mafya babalarına, mafya analarından üçkâğıtçılara, genelev çalışanlarından polislere, sırtında İstanbul haritasına benzeyen bir yanık taşıyan ve krematoryumda yakılmamaktan öbür bir dileği olmayan itfaiye erinden, muharririn “iri bir yelkenli savaş gemisi üzere ağır ağır yaklaşan ve kocaman bir gölgeye benzeyen bir adam” diye tanımladığı “yine” gizemli bir karaktere kadar birçok farklı beşere mesken sahipliği yapıyor.
Birbirine karışan insan bağlantılarının ve menfaat çatışmalarının ortasında Bülent Çallı’nın romanda bahsettiği her obje, her biçimsel data ve her insan mefhumuna kavuşuyor. Çantada unutulduğunu düşündüğünüz ya da muharririn aklından çıktığından tasa ettiğiniz her şey önünde sonunda yolunu buluyor.
DÜNYANIN SONUNDAN YAHUT BAŞINDAN
BR salgınıyla başlayan ve hastalıkla verilen sonu gelmez uğraştan kaçmanın yolunu arayan insanların vakit, aile, bellek kavramları ışığında kurtuluş seyahatine dönüşen öykülerini husus alan ‘İstanbul Posta Treni’nde müellif, sistemin değişemediği ve gerçekliğin sorgulanamadığı, pürüzlerle örülü bir hayatın içinde var olmanın imkansızlaştığı yerden bizi yakalıyor ve BR salgınını neredeyse hiç konuşulmayan bir monolite dönüştürüyor. Burada müellif, hudutları bilinen bir hapishaneden bilinmezliğe giden ancak özgürlük hissini damarlarımıza nüfuz ettiren ‘İstanbul Posta Treni’nin kompartımanının kapısına tutunmamızı ve saçlarımıza vuran kurtuluş rüzgarıyla rayların üzerinden geçmemizi sağlıyor.
Gizemli radyoda konuşan o bayan sesi muharririn cümleleriyle, tam da şu an şöyle diyor; “…sevgili dinleyici… Her yer küçük bir İstanbul artık. Her kurum, her sokak, her hane kendi tiranını içeren bir cunta…” ve işte müellifin evvelki romanları ‘Simsiyah’ ve ‘Duman Otel’e de küçük göndermelerde bulunduğu ‘İstanbul Posta Treni’ kalkıyor, yeterli yolculuklar!
