İZMİR –Mitolojik öyküleri kendine has biçimde heykellerine aktaran heykeltıraş Cem Sağbil, 1999 yılında İzmir’de Bronzhane isimli bronz döküm atölyesini kurdu. 2006 ve 2007 yıllarında Türkiye’de yılın sanatkarı mükafatını alan Sağbil, yurt dışında Karsluhe, Stuttgart, Berlin, Reutlingen, Paris, Boston ve Lefkoşa’da, Türkiye’de ise İstanbul, Ankara, İzmir, Çanakkale ve Muğla’da ferdî stantlar açtı.
Son yıllarda soyut çalışmalardan çok, anlatımcı figüratif yapıtlara yük veren Sağbil, yapıtlarını kıssalar üzerine kurduğunu tabir ederek, “İzleyici benim yaptığım heykelde anlattığım öykünün içine yahut üstüne kendi öyküsünü yerleştiriyor. Münasebetiyle bir şeyi ne kadar az materyal ile anlatırsam izleyiciye o kadar alan açabilirim” diyor.
‘MİMARİ DAİMA İLGİ ALANIMDA OLDU’
Mimarlık eğitiminin akabinde heykeltıraşlık neden ağır bastı?
İstanbul Hoş Sanatlar Akademisi’nde iç mimarlık ve sanayi tasarımı eğitimi aldım. Akademiyi bitirmeden Almanya Stuttgart Hoş Sanatlar Akademisi’nde 7 yıl heykel ve seramik okudum. Ardından Stuttgart Hoş Sanatlar Akademisi’nde yeniden 4 sene kadar bronz eğitimi aldım. İstanbul’da okurken içinde bulunduğum ortam çok sıkıntı ve yorucuydu. O periyot iç mimarlık, tasarım üzere kavramlar bana çok yabancı kaldı. Sanırım heykel eğitimi, çamur, alçı, metal ile uğraşmak bana daha cazip geldi.
Ancak mimari natürel ki benim daima ilgi alanımda oldu. Hatta Kuzey Kıbrıs’ta gerçekleştirdiğim bir kerpiç mesken projem de var. Hasan Fatty isimli Mısırlı bir mimarın çok eski teknikleri kullanarak yapmış olduğu kubbeli ve tonozlu teknikleri kullanarak bir konut yaptım. Fakat ne yazık ki artık bu mesken yok, yerine yüzlerce yataklık büyük bir otel yapıldı.
Eserleriniz alışılmışın dışında, son derece özgün ve çağdaş sanata yeni bir vizyon kazandırıyor. Bunu neye borçlusunuz?
Ürettiğim yapıtları çok da çağdaş sanatın içinde görmüyorum. Yaptığım işi bir lisan, bir anlatım biçimi olarak görüyorum. Aslında bu türlü bir beklenti yahut arayış içinde de değilim. Umarım vakit içinde birtakım sanat düşünürleri buna karar verir. Sonuçta beni etkileyen hususları biraz da felsefi yoldan vakitsiz bir olguda işlemek beni çok tatmin ediyor. Kendi çıtam beni her vakit çok meşgul etti.
‘YAPTIĞIM BİR YAPITI BRONZ OLARAK GÖRMEK ÇOK HEYECANLI’
Heykellerinizi en sert materyal olan bronzdan yapıyorsunuz ancak tıpkı vakitte yumuşak ve naif sözleri seçmeniz dikkat çekiyor. İkisini bir ortaya getirmek güç olmuyor mu, neden bronz?
Evet, bronz sert bir metal ve tabiatta en az erozyona uğrayan metaller kümesinde yer alıyor. Bronz, heykel sanatında da çok kullanılan bir materyal. Kalıcılığının yanı sıra dokuları çok âlâ yansıtması ve yumuşak bir his vermesi sanırım benim de bu metali tercih etmemde rol oynadı. Çamur yahut öteki bir gereçten yaptığım bir yapıtı bronz olarak görmek bana farklı bir heyecan veriyor. Birinci yapmış olduğum bronz heykelleri yatağımın başucuna koyduğumu, hatta geceleri kalkıp tekrar tekrar baktığımı hatırlıyorum. Benim için çok farklı bir histi.
1999 yılında İzmir’de kurmuş olduğum Bronzhane isimli döküm atölyesinde bugüne kadar bütün heykellerimi dökme imkanımız oldu. Bir sanatçı olarak bu türlü bir atölyeye sahip olmak benim en büyük şanslarımdan bir adedidir.
‘Karşılaşma’ isimli eserinizde birliktelik ve ayrılık, birlik ve farklılık ikilemini kullanmışsınız. Neden zıtlıkları tabir etmeyi tercih ettiniz? Terslik kavramı sizin için ne kadar kıymetli?
Evet, aksiler benim sık işlediğim bir husus. Bir şeyin, bir kavramın var olabilmesi için onun zıddına muhtaçlığımız var. Beyinlerimiz bu türlü çalışıyor, dengelemeye yahut kıstaslamaya çalışıyoruz. Sanırım bu çok varoluşsal his ve kavramlar silsilesi. Bu bahisle yüklü ilgilenmem 2000’li yılların başında oldu. Eğitim ve atölyeler ile geçen 30 seneye yakın bir Almanya serüvenim var. Bu ortada çok sık Türkiye’ye gidip geldim. Hasebiyle Akdenizli ve Avrupalı kavramları ortasında daima bir seyahat yaptım.
Nietzsche, mitolojideki iki ilah olan Apollon ve Dionysos’u karşılaştırır. Apollon, güneş ile temsil edilir; disiplin, devamlılık, mantık Apollon’a mal edilir. Dionysos ise ay ile temsil edilir ve bana nazaran bu bir dişilik sembolüdür. Hisler, inanışlar, aşklar, efsaneler bu ilaha mal edilir. Batı, Apollon ile; Doğu, Dionysos ile temsil edilir.
Bu husus ile ilgili elinde güneş tutan Hemera ve ay tutan adam heykellerini yaptım. Bu heykellerin bir edisyonu Paris Belediyesi tarafından 2013 yılında satın alındı, le Square Alban-Satragne da sergileniyor. Sonuçta dualizm kavramı sanırım birçok şeyi belirliyor. Bir biçimi de ying yang…
Eserleriniz mizahi yaklaşımlar da barındırıyor. Sanatınızda komik olana ulaşmak sizin için neyi tabir ediyor?
Eserlerimdeki mizahi yaklaşımlar çok şuurlu yapılan bir durum değil, sanırım birçoklarında ben kendim de eğleniyorum. Temelinde kimi eksik uzuvlar, kolay hız sözleri yahut beden lisanları ile anlatmaya çalıştığım şey o mizahi duruşun ardındaki his.
‘AZINLIKLAR KENDİ GELENEK VE GÖRENEKLERİNE DAHA SIKI BAĞLANIR’
‘Azınlık mantalitesi’ size ilişkin bir kavram. Göçün ve mülteci düşmanlığının bu kadar gündemde olduğu bir devirde sanat açısından neler söylersiniz?
Azınlıklar kendi varoluş hisleri içinde, kendi gelenek ve göreneklerine daha sıkıca bağlanırlar. Daha tutucu bir hal alırlar, kendilerine alan açmaya çalışmalarının sebebi, bulundukları ortamda onlardan ve onların alışkanlıklarından fazla bir şey olmamasıdır. Bundan ötürü çok ağır bir biçimde kendilerini var etmeye çalışırlar. Azınlıklar toplumları değiştirir. Bu hisler sanatı da her iki tarafı da tesirler, değiştirir. Bence popülist ve propagandist tesirleri sanatta daha fazla görülür.
‘HEYKELLERİMİ KISSALAR ÜZERİNE KURUYORUM’
Birçok heykelinizde anlatımcı yan ağır basıyor ve birçok taraftan izleyene kendisini anlatıyor. Adeta izleyici ve eser ortasında bir bağ kuruluyor.
Evet, ben kıssalar anlatıyorum. Yüklü olarak yapıtlarımda mitolojiyi kullandım. Batı dünyasında mitoloji, daha doğrusu İyon mitolojisi, Doğu dünyasına göre çok daha aktif. Batı’nın sosyolojik, ruhsal ve felsefi temelleri neredeyse İyon mitolojisi üzerine inşa edilmiş. Bunun bana sağlamış olduğu avantaj son derece vakitsiz bir biçimde o ana kavramların üzerinde olabildiğince kelam söyleme ve çalışma imkanı sağladı. Heykellerimi de bu kıssalar üzerine kuruyorum. Lakin son devirlerde şunun farkına vardım. İzleyici benim yaptığım heykelde anlattığım öykünün içine yahut üstüne kendi öyküsünü yerleştiriyor. Münasebetiyle ne kadar az gereç ile bir şey anlatırsam izleyiciye o kadar alan açabilirim. İşte bu beni çok keyifli bir biçimde meşgul ediyor.
İnsana dair keşif seyahatinizde gelecekte diğer ne tıp mevzuları ele almayı planlıyorsunuz?
Başlangıçtan beri mitoloji ile yol aldım. Bu benim için çok ağır ve çok heyecanlı bir serüven. Bir kapıyı açıyorsunuz gerisinden on kapı açılıyor, öteki bir kapı açıyorsunuz bir on kapı daha açılıyor. Bir gün, “Artık kâfi, bu labirentten çıkamıyorum, öbür şeylerle ilgileneyim, çiçek böcek yapmak istiyorum” dedim. Çok kolay bir halde çiçek, böcek, insan üzere şeylerle uğraşayım derken Tabiat Ana serisi çıktı. Tabiat Ana da neredeyse yeniden bir mitolojik kavrama dönüştü.
Bu ortada günümüzde teknik çok süratli ilerliyor, heykelde de üretim teknikleri değişiyor, endüstriyel teknikler uygulanmaya başlıyor. Bize kalan en azından şimdilik, his. Bu kavram da aslında benim gerecim ve beni kesinlikle bir yerlere götürecektir.
