Bu yüzyılın en büyük propaganda araçlarından biri olan afişler, geçmiş yüzyılda da bilhassa orduya asker alımlarında en kıymetli davet aracıydı. İsmail Sarp Aykurt, ikinci dünya savaşına katılan ülkelerin kendi savaşlarının haklılığına ikna etmek için kullandığı afişleri incelediği ‘Bir İdeolojiler Alanı Olarak İkinci Dünya Savaşı ve Siyasal Propaganda: 1939-1945 Savaş Devri Afişlerinin Mukayeseli Analiz’ isimli doktora tezini kitap olarak yayımladı.
İsmail Sarp Aykurt ile bugün kimileri var olmayan ülkelerin savaş propagandası afişlerini konuştuk.
‘PROPAGANDA BİR İKNA FAALİYETİDİR’
Kitap, 1939-1945 ortası İkinci Dünya Savaşı’na katılan ülkelerdeki insanları savaşa ve orduya katılmaya çağıran afişleri içeriyor. Savaşların haklı, haksız ya da bazen her iki taraf açısından da haksız olanları var. Savaş afişleri de insanları savaşların haklı olduğuna inandırmak ve savaşa katılmalarını sağlamak için yapılıyor. Bu afişleri incelerken “ikna” konusunda hangi öğeler dikkatinizi çekti?
Evet. Öncelikle şunu belirtmek gerekir diye düşünüyorum. Dediğiniz üzere, savaş sözüne hangi ideolojik filtrelerden baktığınız kıymetli. Örneğin sınıf savaşımı ile emperyalist savaş ortasındaki farkı ortaya koymak ehemmiyet taşıyor. Zira hepsini birebir kefeye koymak siyasi olarak olanaksız. Savaş ve işgal afişleri, toplumların siyasal, sınıfsal ve estetik öğelerini anlatıyor. O nedenle yalnızca bir ‘tasarım’ olmaktan uzak ve ikna araçları olarak mana kazanıyor.
Afişleri incelerken kimi bağlamlarda birbirine yaklaşan birtakım kalıplar olduğunu gözlemledim. Lakin bu kalıplar sınıfsal, toplumsal saiklerle ortaya konmuş. Örneğin savaşı kendi coğrafyasında yakıcı bir halde deneyimleyen Sovyetler Birliği ile görünürde birebir kamplaşmada yer alan ve savaşı genel olarak kendi toprakları dışında sürdüren Amerikan afişlerinin tıpkı ikna aygıtlarını kullanması öngörülemezdi. Propaganda, ikna ve teknikleri çeşitli ve farklı görünümlerde. En çok dikkatimi çeken, tahminen ortak diyebileceğimiz teknik düşman saptama olarak öne çıktı. Bunun faal kullanıldığını görüyoruz. Aslında propaganda bir ikna faaliyetidir. Savaşın tarafları ya da işgal bölgesinde konumlanan dış güçler oradaki halkı savaşlarının yasal olduğuna ikna etmek zorundalar. Bu manada her türlü klasik sembolün yanı sıra duygusal öğeye de yer verilmiş.
Bu manada algı idaresi, ruhsal savaş da devreye girmiş durumda. Lakin öne çıkanlar ortasında kültürel, sembolik ve duygusal öğeler olduğunu söylemek imkanlı. Kitapta hem bu his tahlili ve göstergeler olabildiğince incelenmeye çalışıldı hem de afişler propaganda teknikleri açısından bir değerlendirmeye tabi tutuldu. Şunu da eklemeliyim, savaşlarda toplumsal meşruiyet kıymet kazanır. Savaşlar siyasetin farklı bir kulvarda cereyan eden bir uzantısı olmakla birlikte, propagandaya da savaşların diplomasisi olarak mana yüklenir. Bu nedenle ikna yolları toplumsal saiklere nazaran değişse de gayeler genel olarak benzeri kalır. Yeniden küçük bir örnekle bitireyim. İncelediğim afişler ortasında Alman iş birlikçisi, Müslüman Boşnak ve Katolik Hırvatlardan oluşan Hançer Tümeni ve Ustaşa ve Çetnikleri içeren Yugoslav faşizmi de var. Bunların da ikna yolları çeşitli. Tekrar benzeri amaçlar güdülüyor sonuç için fakat burada dini öğelerin de ağır kullanıldığı, ideolojik yelpazenin farklı bölgelerini temsil eden güçler var. İkna, planlanması gereken bir müddet bu nedenle. Savaş devrinde de bunun yapılmış olduğu aşikar.
‘AFİŞLER SAVAŞI DÖNÜŞTÜRMENİN BİR YOLU’
Savaşın başlangıcında Nazi orduları Moskova önlerine kadar geldi, çok geniş bir alanda yüzlerce kent ve kasaba Alman işgali altındaydı. Tahminen de bu yüzden Sovyet savaş afişlerinde dikkatimi çeken hem sivil hem askeri figürlerin bir ortada kullanılması oldu. Bu afişler galiba biraz da savaş alanındaki gelişmeye bağlı olarak şekilleniyor. Sovyet afişlerindeki bu yansımayı anlatır mısınız?
Evet, savaş başladığında süratlice ve mekanize birliklerle ilerleyen Nazi ordularının süreksiz başarısı fark ediliyor. Lakin daha sonra Nazi güçlerinin Moskova’nın çabucak girişinde, Stalingrad’ta, Volga kıyılarında Kızılordu’nun, partizanların ve halkın topyekûn dayanışmasıyla süpürüldüğünü biliyoruz. Buna yansıyan afişler de mevcut. Bu afişlerde öne çıkan, sosyalist yurtseverlik ve dayanışmadır. Bu, afişlere de yedirilmiş durumda. Sovyet direnişi, bu manada tarihi bir birliktelik örneği olarak öne çıkıyor. Askeri ve sivil öğelerin tıpkı afişlerde bulunması da bu yüzden. Bu afişlerde örgütlülük vurgusu da yer alırken, kimi vakit görünümler öfke, kararlılık ve direniş metaforlarıyla bezenmiş durumda. Öte yandan bir üzüntüsü de anlatıyor lakin bu kederli halden direnme azminin filizlendiği fark ediliyor. Zira sloganlarda, dizaynda, tasvir edilen insan siluetlerinde daima birebir kararlılık hali var. Bunu partizan örgütlenmesinde, halkın çocuklarını savaşa şuurlu bir halde anavatan savunması için göndermesinde ya da Moskova’nın emekçi ve işçi kitlelerle birlikte savunulmasında görüyoruz. Katiyen etkileyici, ikna ediciliği yüksek ve açıktır ki merkezi bir planlamaya yaslanan afişler bunlar. Ve elbette ki afişler de ideolojik ve canlı öğeler. SSCB’ye karşı girişilen Barbarossa Harekatı’nın başından kelam ediyoruz. Yani 1939-1945 momentinde çok şey değişiyor ve afişler de buna uygun bir halde biçimleniyor. Savaş alanındaki gelişmeler afişleri dönüştürürken, afişler de savaşı dönüştürmenin bir yolu olarak sivriliyor. O nedenle de bu kavramlar alakalı öğeler.
‘AFİŞLER ÜZERİNDEN TOPLUMLARI OKUMAK OLANAKLI’
Afişler ortasında şöyle bir farklılık var sanırım. İşgal edilen ülkelerde savaşa katılma davetinde bulunan afişlerdeki simgelerde sivil öğeler daha ön plana çıkıyor, mesela Fransız afişleri bana daha az militarist göründü. Güya sanatsal istikametleri de daha yüksekti. Bu afişleri kimlerin tasarladığına ait bilgiler var mı? Bunlara sanatçı diyebiliriz herhalde.
İşgal propagandasının ehemmiyeti de aslında burada. Bir yeri militarist bir yolla ele geçirdiğinizde işgalin yalnızca askeri tarafını başarmış sayılırsınız. Lakin bu eksikliktir, işgal ettiğiniz yerdeki sivilleri de kapsamanız gerekir. Zira işgal propagandası olarak çerçevelediğim kavram seti, tıpkı vakitte kültürel bir misyonla hareket eder. İşgalci güç işgal ettiği bölgede ne kadar meşruiyet elde ederse, orayı yönetme ve yönlendirmedeki aktifliği de o kadar artar. Burada maksat, askeri misyonlardan çok, halka dönüktür. Bu nedenle bahsettiğiniz sivil öğeler bu cinsten afişlerde daha çok kullanılmıştır. Fransız afişleri bu açıdan farklı. Fransız afişlerinde dikkat ettiyseniz 3 farklı çeşit var. Müttefik kampta yer alan Fransız afişleri iki istikametli. Biri Charles De Gaulle’ün Londra’dan yönlendirdiği “Özgür Fransa”, oburu ise direkt Fransız komünistlerinin dayanışmasıyla örgütlenen FTP. Yani Fransız Partizanları ve Savaşçıları Örgütü.
Bu afişlerde askeri istikametler var olsa da vurgu, dayanışma, yurtseverlik, müttefiklik, özgürlük, ulusal bağımsızlık üzere öğelere daha çok yaslanmış durumda. Aslında bu iki güç misal bile değil. Yalnızca savaş periyodunda bir maksat paydaşlığı var. Bu nedenle farklı ideolojik uçları temsil ediyorlar. Mihver güçlerin içerisinde yer alan kukla Vichy rejimi ise Nazi propaganda aygıtının yönetiminde. Bu nedenle işgal propagandasının kıymetli bir örneği denilebilir. Oradaki amaç kimi vakit düşman saptamaya varıyor kimi vakit ise halkı yanlarına çekmek için “sizden biriyiz” imajı vermeye odaklanıyor. Dediğim üzere, muhtaçlıklar belirleyici…
Afişlerin kimler tarafından tasarlandığına ait birtakım bilgiler mevcut. Fakat bunlar genelde dizaynın gölgesinde kalmış duruyor. Afişler bence sanatın bir kesimi ve afişler üzerinden toplumları okumak da imkanlı. Günümüzde aurasını kaybetmiş olsa da ve sanayinin bir kolu olarak fonksiyon görse de afişin ve afiş sanatkarının değeri korunmalı diye düşünüyorum.
Afişlerde çoklukla önderler gözükmüyor. Bu İkinci Dünya Savaşı’nın tipik özelliği midir, yoksa sizin tercih ettiğiniz afişlerde mi bu türlü? Zira, Hitler, Stalin, Roosevelt, Churchill üzere aslında güçlü başkanların olduğu bir periyot.
Aslında önderler kimi başlıklarda öne çıkıyor. Elbette bu, benim tercih ettiğim afişlerle de bağlı. Tipik bir özelliktir demek için daha kapsamlı bir araştırma gerekli. Fakat örneklerle anlatmak isterim. İngiliz propagandasında Churchill değerli bir figür. Kimi vakit kelamları çok fazla öne çıkartılmış durumda. Stalin üzere savaşın seyrini değiştiren değerli bir figürün de kullanıldığı örnekler var. Lakin izlenimim Mihver güçlerin afişlerinde başkanlarını daha çok öne çıkardığı tarafında. Bu tesadüf değil. Zira faşist, militarist güçler kuramsal olarak da bilinen haliyle kült başkan olgusu, otorite, güç, öndere kutsallık atfetme ya da ilahlaştırma üzere öğeleri daha sık kullanır. O nedenle Mihver güç odaklarının bunu daha çok öne çıkartmayı tasarladıkları öne sürülebilir. Mussolini, Hitler ve General Hideki Tojo üzere faşist önderler büyüklük atfedilmiş bir bir misyonla kimi vakit “tanrısal ırk” mertebesine yükseltilmişlerdir. Aslında faşizm de bu biçimdedir. Bu manada şaşıracak bir şey olduğunu söyleyemem. Mesela çok lisana getirilen örnek değildir. Japon İmparatorluğu’nda itaat, savaşçılık ve sadakat hisleri öne çıkarılmıştır. Enteresandır, Japon militarizmi ve propaganda aygıtı, İmparator Hirohito’dan çok ikincil plandaki General Tojo’yu öne çıkartmıştır. Bunun nedeni, Meici Anayasası’nın imparatoru tanrısal bir kategori içerisinde değerlendirmesidir. Evet, güçlü liderliklerin olduğu bir periyot. Lakin kullanım pratikleri farklı. Fakat altını çizeyim, Mihver güçlerde daha homojen bir durum kelam konusu diyebilirim. Fakat Müttefikler daha farklı. Zira orada bir gaye paydaşlığı olsa da birbiriyle uyuşması olanaksız olan Sovyetler Birliği ile Britanya-ABD cephesi var. Buraya bakarken bu türlü düşünmeyi de önermiş olayım.
İşgal edilmiş bir bölgede, daha evvel ismi sanı duyulmayan Tito üzere bir başkanın Yugoslav direniş afişlerinde yer alması beni şaşırttı. Bunu nasıl değerlendiriyorsunuz?
Tito aslında kıymetli bir figür savaşta. Tito Yugoslavya’sının şimdi ortada olmadığı bir periyotta Tito, Yutoslav yurtseverleri nezdinde sivrilen bir kişilik. Ulusal Kurtuluş Ordusu’nun da başkanı pozisyonunda. Daha sonraki yıllarda yani Sosyalist Yugoslasvya’da Tito’nun üstleneceği toplumsal harç olma misyonu aşikâr ki bu devirde, yani direniş uğraşı içerisinde olgunlaştı. Tito, halktan biri olarak gösteriliyor kimi afişlerde, keza o denli de. Ortaya konan ve çok basitçe farklı etnik kökenlerden gelen ve o coğrafyadaki tüm halkların bir ortada bulunmasını hedefleyen ideolojik akım olan Yugoslavizm için de Tito o periyotta güçlü bir kaynak rolünde. Tito burada tüm halkların ortak çabasını yürütme vazifesiyle donatılmış durumda. Keza Tito, sonraki yıllarda Yugoslav halklarının birleşmesinde kıymetli bir durumda yer alıyor. Bu periyot, devrimci güçlerin öne çıktığı bir devir. Komünist Parti bu devirde Yugoslav halklarının birliği niyetini Marksist fikirle birleştirmeyi deniyor. Afişlerin ideolojik kaynağında bu var. Yugoslav partizanlarının direnişi, Tito’nun önderlik ettiği ve Yugoslav Komünist Partisi’nin talimatıyla mahallî ve bölgesel ölçekte kurulan Halk Kuruluş Komiteleri ile örgütleniyor. Burada o periyot açık bir Sovyet tesiri de kelam konusu. Tito burada bu yurtsever direnişin öne çıkan önderi halini alıyor vakitle. Ve bu yüzden afişlerde bir siyasi tutkal olarak resmediliyor kimi vakit. Fakat unutmamak gerekir, her şeyi kendi nesnelliği içerisinde pahalandırmak gerekiyor.
Dönemin ittifakları da sanırım bu afişlere kıymetli ölçüde yansıyor. Savaş öncesi iki zıt kutupta yer alan Sovyet ve İngiltere ile Amerika ortasında bir ittifak kuruluyor. Bir yıl evvel düşman olanlar müttefik olmuş durumda. Kısa müddet evvel düşman olarak halka anlatılanın neden artık dost olduğunun aktarılması gerekiyor? Mesela İngiliz savaş afişlerinden birinde sanırım Sovyet, İngiliz iş birliğine atıfta bulunuluyor. Burada öne çıkan öğeler neler?
Evet, savaş şartları içerisinde zarurî iş birlikleri var. Bu iş birlikleri, bu ülkelerin karşı görüşlerini ortadan kaldırmıyor. Aksi görüşler derken, İngiliz ve Amerikan propaganda aygıtlarının birlikte hareket ettikleri de malum. Burada savaş öncesinde, anında ve sonrasına devrolan birçok başlık var. Münih Konferansı’nın sonuçları, Sovyetler için açılmayan, geciken, geciktirilen, savaşın sonuna denk getirilen Normandiya cephesi, 1945’te Mihverlerin beli kırılmışken “propaganda” kıymeti yüksek atom bombasının Japonya’ya ABD tarafından atılması vb. birçok başlık bu uzlaşmazlıklar üzerinden okunmalı. Ayrıyeten bir tavsiye, periyodu anlamak için Tahran Konferansı, Churchill’in keskin anti-Sovyetizmi vb. katiyetle incelenmeli. Ne demek istediğim bu biçimde daha güzel anlaşılacaktır. Sorunuza dönecek olursak, evet devir ittifakları muhtaçlıklar üzerinden okunmalı. Bunlar süreksiz paydaşlıklar. Aslında 1945 sonrasında post-savaş periyotta her şey ortaya çıkmıyor mu? ABD ve İngiltere, Hitlerci tehlikenin kendilerine yöneldiğini kavradıkları için işin içerisine daha çok girdiler.
Bu savaş yalnızca Sovyet coğrafyası ile hudutlu kalsaydı şu an öteki bir şeyi kıymetlendiriyor olurduk. Büyük Britanya, Commonwealth ülkeleriyle birlikte geniş bir propaganda bloku. Lakin ben burada İngiliz örneğine odaklanmayı seçtim. Bu bir homojenleştirme için gerekliydi. Yoksa dünyadaki sömürgeleriyle birlikte İngiliz propagandası kıymetli bir misyona ve ölçeğe sahip. İngilizler afişlerinde müttefiklik kısmını öne çıkarıyorlar. Daha evvel kazandıklarına atıfta bulunarak halklarını motive ediyor ve Churchill figürünü öne çıkarıyorlar. O periyotta Nazi uçaklarının adalarına attıkları bombalara karşı bir birliktelik örmeye çalışıyorlar ve hatta burada öne çıkardıkları şey de RAF. Yani Kraliyet Hava Kuvvetleri. Bence bunda başarılılar. Bildiri ise Britanya’nın zorluklara göğüs gereceği, savaşmayı her formda sürdüreceği istikametinde. Talepleri, İngiliz halkının hükümete kayıtsız koşulsuz dayanak olması. Afişlerde kimi mitler oluşturuluyor. Lakin İngilizlerin propagandası da özetle, eski başbakanları Palmerston’un da dediği üzere “kalıcı unsurlar değil, kalıcı menfaatler” üzerine. Bu nedenle müttefiklik bağlamlı afişlere de bu türlü bakılabilir.
‘AFİŞLER DE SAVAŞIN GİDİŞATI ÜZERE DEĞİŞİYOR’
Savaşın gidişatı da afişlere yansıyor sanırım. Nazi Almanyası’nın savaşın birinci periyot afişlerinde askeri öğeler ön plana çıkıyor. “Stalingrad için Savaş” dikkatimi çok çekti. Lakin savaş alman hudutlarından içeriye girdiği vakit sivil ögeler kullanılıyor. “Yaşam ve Özgürlük” için savaş sloganı kullanılmış. Genel olarak Nazi Almanyası’nın savaş afişlerinde, propagandasında hangi öğeler başka ülkelerden farklılık gösteriyor?
Evet, 6 yıllık müddette afişler de savaşın gidişatı üzere değişiyor. Bu ortada resmi tarih bize bunun 6 sene olduğunu söyler. Savaş aslında takvimde daha geriye de çekilebilir. Fakat Nazi Almanya’sının Avusturya’yı ilhakı ile başlatılan süreçte afişler bize kronolojik bir okuma sunuyor. Alman ordusu, üniforması, sembolizmi, gotik yazıları, mistik olarak servis edilen öğeleriyle vb. başlı başına bir araştırma alanı. Askeri öğeler de bunun en önünde duruyor aslında. Stalingrad için ise savaşın düğüm noktası diyebilirim. Değeri hem stratejik hem de propagandif. Burası değerli bir yerleşim yeri ve Stalin kenti olarak geçiyor. Buranın alınmasının ajitatif ehemmiyeti büyük. Bu nedenle burayı almayı kutsallaştıran afişler var. Hatta savaşın akıbeti bilinmezken Goebbels propagandası o kadar emin ki kendilerinden yalnızca askere alma daveti yapmıyorlar. Stalingrad fethedildi afişleri çok evvelden yaptırılıyor fakat sonra bildiğim kadarıyla imha ediliyor. Zira gerçek farklı işliyor. Savaşın seyrinin değiştiği yerlerden birisi burası. Alman General Paulus’un esir alındığı, yani Alman 6. ordusunun Sovyet 62. ordusu tarafından kuşatıldığı bir andan bahsediyorum. Nazizmin afişlerinde benim faşist-saldırgan vatanseverlik olarak tariflediğim şovenizm hakim. Motif ve kodlar ağır ve bir gerçek üretme var. Vatanı savunmak için Stalingrad’ta olunduğu fikri verilmiş zira kimi afişlerde. Bunun gerçekliği olmadığını biliyoruz. Bu, anti-Bolşevizm ve hayat alanı stratejisinin eseriydi. Nazi afişlerinde paganizm, Germanik kökenli simgeler, gamalı haç, kutsallık ve militarist ögeler hakim. Lakin ideolojik en kıymetli öge anti-komünizm. Daha evvel Mihver ülkelerine değinmiş ve homojen propagandadan bahsetmiştim. Bu homojenliğin hamurunda anti-komünizm olduğu aşikar. Savaş afişlerinde bulunan ömür, özgürlük, özgürleştirme, kurtarıcılık üzere itibarlı sözcükler bilhassa yerleştirilmiş. Zira bunlar alıcı bulan örnekler ve hala karşılık bulabilecek güçteler. O yüzden afişler değerlendirilirken çoklu bir devir okuması yapmak zarurî. Genel olarak kimi yerlerde Nazilerin anti-semitizmi kimi yerlerd de ulusal ve ırksal üstünlük motiflerini de ağır olarak çerçevelediği görülüyor. Ve afişler genelde bir düşmanlaştırma ve tez öne sürme fikriyle servis ediliyor.
‘SAVAŞIN GENİŞLEMESİNDE JAPON EMPERYALİZMİNİN ROLÜ BÜYÜK’
Japon propagandası, İkinci Dünya Savaşı ülkeleri ortasında en az bilineni. Bu yanıyla Japon afişleri daha çok ilgimi çekti. İktidar askeri bürokraside olsa da, İmparator hala simge olarak çok belirleyici galiba.
Kesinlikle o denli. Japon propagandası genelde çok bahsedilmeyen bir cins fakat ilgiyi hak ediyor. Farklı bir veçhe var zira. Genelde bildiğimiz birkaç şey. Kamikaze, Pearl Harbor, sonrasında ise Hiroşima ve Nagazaki… Lakin işin daha çok mutfağına girdiğinizde dayanılmaz bir ideolojik yoğunlukla karşılaşıyorsunuz. Kişi kültü, militarizm, klasiklik, ulusal üstünlük ve şovenizm dozajı epeyce yüksek. Bahsetmiştim aslında, savaş 1939’da başladı lakin savaşın genişlemesinde Japon emperyalizminin rolü büyük. 1939 öncesinde Çin’in Mançurya bölgesine atak, Nanking katliamı, Asya’nın yükselişi tezi, Sovyetler ile yaptıkları ve başlattıkları hudut çatışmaları… Güneydoğu Çin ve Güneydoğu Asya amaç olarak belirledikleri alanlar. Niyetleri Japon geleneğine nazaran ülkenin birinci insan imparatoru olan Jimnu’ya kadar gidiyor. Emel da şu. Dünyanın sekiz köşesini de tıpkı çatı altında toplayabilmek… Japonya için gelenekselliğin misyonu büyük. İktidar askeri bürokraside lakin imparator ilah katında… Sadakat, itaat, bağlılık konusundaki ilgileri kendilerine “Doğu’nun Prusyası” denmesini de beraberinde getiriyor. Mussolini İtalyası’ndan farklarından biri de bu. Genelde bozmaya dönük bir propagandaları var. Ancak ülke içinde tesirli. Bu açıdan da Almanya’ya emsal. İki ülkede de halkın kara propagandaya direnişi sorunlu. Fakat kitapta da bahsediyorum başka bir başlıkta, farklı istikametler daima var. Kamikaze denen militarist bir intihar aksiyonu, merasim kılıçları, dini bir gaye olarak Şintoizm ya da Japon tertibi miti farklı bir incelenme alanı. İmparator ise hem bir üst belirleyen hem de kutsallaştırılmış bir aziz rolünde…
Bir de tabi iş birlikçiler var. İşgal edilen ülkelerde iş birlikçi rejimler oluşturuldu, onların da neden iş birliği yaptıklarını anlatmaları gerekiyordu. Alışılmış direnişi de kötülemeleri. Bu yanıyla Vichy Fransa’sının Ermeni Manuşyan kümesinin fotoğraflarını kullandığı afişten kelam eder misiniz? Biliyorsunuz Manuşyan Adıyamanlı’dır.
Yerli iş birlikçiler daima var. Bilhassa İkinci Savaş’ta katmerlenen bir süreç bu. Düzgün örnek daima yok. En değerlisi de tahminen 1940-44 ortasında yaşayan kukla Vichy rejimidir. Bu bir protektoraya, yani himayeye emsal. Aslında iş birlikçi Fransızların pek de bir rolü yok yani. Genelde yaptıkları afişler Nazizmi onaylamaya, halkın takviyesini Naziler için talep etmeye ve muhtemel direniş örneklerini bertaraf etmeye yönelik olarak kurgulandı. Fransa’da ne kadar bilinir bilmiyorum fakat savaş öncesinde değerli milliyetçi odaklar da vardı. Mesela Action Française bunlardan biriydi. Vichy idaresi bunlardan da etkilendi ve iş birliğine girişti. Goebbels propagandası da Petain ve Laval’ın yönlendirdiği Vichy’yi güzel kullandı. Fransız halkının itimadını kazanmak, isyanları önlemek ve direnişi kırmak istediler. Ülkenin kelamda başkanı Petain de “milli bir devrim” ile yeni bir planlama yaptı.
Bahsettiniz, yaptıkları planlamalardan birinin sonucu olarak ortaya konan afiş aslen Adıyamanlı bir Ermeni komünist olan Misak Manuşyan’ın yönlendirdiği FTP-MOI direniş kümesiyle ilgiliydi. Manuşyan kümesi olarak isimlendirilen bu küme, göçmen direnişçilerden oluşuyordu ve ortalarında Fransa’dan sorumlu SS subayı olan Ritter’i öldürmek dahil birçok ses getiren hareket yaptılar. Bu hareketler sonucunda direnişin seslenme kanallarının artması bu bahsettiğimiz kızıl afişin yapılmasına neden oldu. Kızıl afişte, partizanlar hatalı olarak gösterilir ve halka “bunlar mı kurtarıcınız?” diye sorulur. Kullanılan lisan anti-komünist ve anti-semitisttir. Partizanlar bir hata çetesi olduğu argümanı altında sivil halk içten gelen bu tehlikeye karşı uyarılmıştır. Lakin kızıl afiş tam aksisi bir tesir yapar. Tahminen Manuşyan ve kümesi öldürülmüştür lakin isyan tetiklenir. Kızıl afiş Fransa’da sembolleşir. Bu da sanırım ki konuttaki hesabın çarşıya uymadığı bir örnek çıkarıyor. Kızıl afiş için Aragon’un yazdığı bir şiir vardır ve de yapılan bir sinema. Kızıl afiş, bilhassa kitapta ayrıntılıca incelediğimi düşündüğüm afiş ve partizan hareketleri içinde farklı bir yerde sayılabilir.
