Yazar Mesut Varlık, direktör ve senarist Nuri Bilge Ceylan’ın “Ahlat Ağacı” sinemasında yer verdiği mektupta Polat Onat’a ilişkin metni müsaadesiz kullandığı gerekçesiyle tazminata mahkum edilmesinin akabinde bir yazı yayımladı. Ceylan’ın sinemada mektubu müsaadesiz kullandığı tezini yalanlayan Varlık, “Polat Onat’tan mektubunu yayımlama müsaadesini alan ve kendisini arayarak sinemada yer alması konusunu açıklayan kişi şahsen benim” dedi.
K24’te yayımlanan ‘Ahlat Ağacı’na çakılan tabela: ‘Alıntı yapmak tehlikeli ve yasaktır!” başlıklı yazısında olayın başlangıcından bahseden Varlık, “22 Nisan 2018 Pazar günü Polat Onat’ın hususla ilgili açıklama istediğini, sinemanın konusunu okuduğunda sinemanın kendi şiir kitabından uyarlanmış olabileceğinden şüphelendiğini, bu türlü saygın bir sinemaya yapılacak ‘imaen’ bir suçlamanın bile direktörün itibarına vereceği ziyandan dem vurarak bu sevinçli haberin üzerine bir gölge düşmesini kimselerin istemeyeceğini, bu nedenle de daha sinema vizyona girmeden ‘anlaşmak’ üzere, intihar etmiş bir taşra berberinin şiir kitabı ve önsözü’nü Komşu Yayınları’nın yayımlaması için ödediği (kitap yayınevinden bu yolla yayımlanmış) 3 bin TL’yi telif fiyatı olarak talep ettiği, aksi takdirde sineması izlediğinde şüphelendiği durumla karşılaşırsa işin dava boyutuna taşınacağı, bu türlü haberlerin çıkmasının NBC için açıkça hiç güzel olmayacağı tehditleriyle sürdürdüğü ve mevzuyla ilgili şahsen NBC’nin aramasını vurgulayarak telefon numarasını verdiği mektubu evvel NBC’nin, oradan da benim posta kutularımıza düştü” sözlerini kullandı.
‘NURİ BİLGE CEYLAN, ALINTILARDA SORUN ÇIKACAKSA SAHNEDE KISALTMALARA GİDEBİLECEĞİNİ SÖYLEDİ’
Varlık, Nuri Bilge Ceylan’ın kendisini aradığını, Onat’ın e-postasının kendisini şaşırttığını lakin sonra sinemanın web sitesi çalışmaları sırasında sayfaların nasıl göründüğünü anlamak için çok kısa bir mühlet denemek amacıyla sunucuya yüklendiği bir sırada Onat’ın etrafından birinin ekran imajı almış olabileceğini söylediğini aktardı. Ceylan’ın kendisinden bir an evvel Onat’ı arayıp durumu açıklamasını ve sonucu netleştirmesini rica ettiğini belirten Varlık, Ceylan’ın sinemanın çok uzun olduğunu, biraz daha kısaltabilmek için yurtdışındaki stüdyoda kurgu üzerinde hâlâ ağır bir formda çalıştığını söyledikten sonra, alıntılar konusunda bir sorun çıkacaksa bunun bir an evvel belirli olmasını ve gerekirse de sahnede hâlâ birtakım kısaltmalara gidebileceğini söylediğini belirtti.
‘ONAT, ORTADA BİR YANLIŞ ANLAŞILMA OLDUĞUNU SÖYLEDİ’
Varlık, kelamlarına şöyle devam etti:
“24 Nisan 2018, Salı günü Polat Onat’ı aradım. Ahlat Ağacı’ndaki alıntının kendi kitabından değil, bana gönderdiği ve benim önsöz metnimde yer verdiğim mektubundan yapıldığını açıkladım, senaryo ve sinema sürecini anlattım. Birlikte, ortada telife bahis olacak rastgele bir durum olmadığı konusunda hemfikir olduk. Polat Onat, demek ki ortada bir yanlış anlaşılma olduğunu söyledi, ikinci mektubundaki kimi kelamların olayı bilmemekten kaynaklandığını söz ederek kusura bakmamamı istedi. Onat’la bu sıcak konuşmamızın akabinde NBC’yi aradım ve bahsin kapandığını söyledim. NBC sevindi, teşekkür etti ve hatta sevincinin bir işareti olarak ONS’a bir yazı yazmaya bile razı oldu. Sinemanın jeneriğinde de, Onat’ın ismini ‘Alıntılar’ dışında ayrıyeten ‘Teşekkür’ kısmında de tekrar zikretmeye karar verdi.
Aylar geçti, Ahlat Ağacı vizyona girdi, Polat Onat’ın sineması izlemeye giderken memnun bir fotoğrafını, sinemanın çıkışında da mutsuz bir fotoğrafını tweet olarak paylaştığını gördüm, şimdi sineması izleyecek bir aralık bulamamıştım, merakım bir kat daha artmıştı. Demeye kalmadan… Evet, hakikat bildiniz, ışık topu üzere bir mektubumuz daha oldu.
Bu sefer NBC’nin yanına yapımcının ve benim e-posta adreslerimizin de eklendiği zehir zemberek bir mektup. 7 Haziran 2018, Perşembe günü gelen bu mektupta, sinemadaki sahneden hoşnut kalmadığını ve sinemadaki tartışmalarda kendisine hakaret edildiğini sav ederek, talep ettiği fiyatın sonuna bir sıfır daha eklediğini, banka hesap bilgilerini aşağıda paylaştığını, talebi karşılanmadığı takdirde hususun davalık olacağını ve o vakit bir sıfır daha ekleneceğini söylüyor ve pazarlık kapısının da kapalı olduğunu belirtiyordu.”
‘İZİN ALINMIŞ BİR METİNDEN MÜSAADE GEREKTİRMEYECEK BİR BOYUTTA ALINTI YAPILMIŞTIR’
Mektup konusunun yayıncılığın en karmaşık, en tartışmalı hususlarından biri olduğunu belirten Mesut Varlık, şayet Polat Onat’ın yalnızca kendisine gönderdiği mektubu ‘ona haber etmeden’ birine verseydi ve o kişi de o mektuptan kelamları bir mecrada ‘kendi malı gibi’ kullansaydı, Onat yerden göğe kadar haklı olacağını söyledi. Varlık kelamlarına, “Özel alanda gönderilen bir bildiri, müsaadesiz yollarla, kamusal alana taşınmış olurdu ve bu bir cürümdür. Meğer yayımlanması için yazılı müsaade alınmış bir metinden hiçbir formda müsaade gerektirmeyecek bir boyutta alıntı yapılmıştır. Yapılma biçimini, üslubunu beğenirsin beğenmezsin, güzeline masraf gitmez fakat telefonla, e-postayla, yazıyla, kitapla… dilediğin irtibat alanı neyse onunla yansını gösterirsin” diye devam etti.
‘HİÇBİR DİREKTÖRÜN HİÇBİR MÜELLİFTEN ‘ALINTI’ YAPMAK İÇİN MÜSAADE ALMASINA GEREK YOKTUR’
Hiçbir direktörün hiçbir müelliften ‘alıntı’ yapmak için müsaade almasına gerek olmadığını belirten Varlık, şu sözleri kullandı:
“Yayın dünyası içerisinde, ‘Ben sana haber etmediysem yahut sana ulaşamadıysam, yayınımda senden alıntı yaptığımı ‘belirgin’ formda [olağan sayfa tertibindeki paragraf yapısından farklı, içrek, blok biçimde yayınlayarak] gösterdim’ diyebilmek içindir. Bu alışılmış laubalilikten değil, yayıncılık kültür alanının sinema kültür alanından, eh birazcık daha eski vakitlere dayanmasından kaynaklanıyor. Kapitalizm öncesinde ve sonrasında ortaya çıkmış olmalarının işleyiş kodlarına da tesiri oluyor elbette. Üstte bahsettiğim, iki disiplin ortasındaki nüanslardan biri de bu işte.
Sinemada, 40 sözden fazla alıntı üzere bir ayrım, kaygı var mıdır bilmiyorum ancak zati sözümüze bahis olan hususta bir iki cümleden bahsediyoruz. Referansını verdiği sürece hiçbir sorun olamaz. ‘Hayatımın anlamı’ diyerek de alıntılayabilir, ‘hayatımda bu türlü saçmalık görmedim’ diyerek de. Yani, ‘kimse kimsenin alıntısına da çok şey edemez’…
Polat Onat’ın ucunu yakaladığı boşluk, sinema ile yayın/literatür ortasında hukuken ve fiilen Türkiye’de boş kalmış değil, boş bırakılmış bir alandır. Hiçbir direktörün hiçbir müelliften ‘alıntı’ yapmak için müsaade almasına gerek yoktur. Aksini düşünelim; müelliflerin yazılarında sinemalardan sahneleri anlattığı, alıntılar yaptığı örnekleri saymaya başlayalım mı? ‘Benim sinemamdan bahsedişinden hoşlanmadım’ diye direktörler müelliflere, ‘Bu oyunda tablomla dalga geçiliyor’ diye ressamlar tiyatroculara… dava açmaya başlasa? Nasıl yani? Beşerler, düzgünce abartırsak, yapıtlarını beğenmeyenleri rahatlıkla tehdit edebilecek mi?”
YAZININ TAMAMI
