Sarsıntı psikolojimizi bozdu: ‘Evden çıkarken helalleşenler var’

Depremzedelerin içinde bulunduğu ruh halini her ikisi de zelzeleler sonrası bölgede çalışan Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi Ruh Sıhhati ve Hastalıkları Anabilim Dalı ndan Doç Dr Sevinç Yorguner ve Çocuk ve Genç Psikiyatrisi Uzmanı Lider Küçük ile konuştuk

EN BÜYÜK DEHŞET YİNE SARSINTI OLMASI

Neşe Doğruer 24 Şubat 3 Mart ortası Türk Psikiyatr Derneği nin istekli tertibi ile Hatay da misyon aldı Müşahedelerini bizimle paylaşan Yorguner depremzedelerin büyük bir ümitsizlik ve mutsuzluk içinde olduklarını söyledi En büyük endişelerinin da yeni bir sarsıntı olduğunu vurguladı Yorguner En büyük problemlerden biri sarsıntıların devam ediyor olması Harika olaylar karşısında beşerler tabi ki çaresizlik ve endişe yaşıyorlar ancak bunlar olağan reaksiyonlar Bunların aşikâr bir mühlet içinde yavaş yavaş azalmasını bekliyoruz Bunların 4 6 hafta ortasında gerilemesini bekleriz 6 Şubat taki zelzelelerin akabinde Hatay da olduğumuz periyotta 6 4 şiddetinde yine zelzele oldu Beşerler tam yaşadıkları şeyi sindirmeye çalışırken tekrar zelzelenin olması birden teğe her şeyi başa sardı dedi

HAYATTA KALMANIN SUÇLULUĞUNU YAŞIYOR İNSANLAR

Medyada zelzele bölgesi için sıkça yeni normal kavramı kullanılıyor Yorguner e bölgedekiler için normalin ne olduğunu soruyoruz Ona nazaran var olan duruma adapteye olmaya çalışma hali normal in kendisi Daha evvel pek çok şeye sahip olan depremzedelerin kendini bir çorap için kuyrukta bulması da bu normal e dahil İnsanların duruma adapte olmaya çalıştığını lakin bir yandan da geleceğe yönelik büyük tasa içinde olduklarını anlatan Yorguner Biz gittiğimizde üçüncü hafta idi ve hala bir sürü belirsizlik vardı Bu durum da insanlarda dert ve kaygıya sebep oluyor diye konuştu

Yorguner in dikkat çektiği bir öbür nokta ise depremzedelerdeki suçluluk hissi İnsanlarda hayatta kalmanın suçluluğu da vardı Örneğin sarsıntı sırasında biri iş nedeniyle kent dışındaymış Zelzelenin olduğunu öğrenir öğrenmez Hatay a gelmiş ve eşi çocukları başta olmak üzere herkesi kaybettiğini öğrenmiş Sarsıntı olduğunda ailesinin yanında olmadığı için çok ağır bir suçluluk duygusu yaşıyordu Bu ve gibisi pek çok durumla karşılaştım

DAYANIŞMANIN DÜZGÜNLEŞTİRİCİ BİR GÜCÜ VAR

Neşe Yorguner in dikkat çektiği korku hali TDK ye nazaran şöyle tanımlanıyor Genellikle berbat bir şey olacakmış fikriyle ortaya çıkan ve sebebi bilinmeyen gerginlik duygusu

Yorguner tasayı kişiyi hayatta kalmaya zorlayan hislerden biri olarak tanımladı lakin bunun çok olma halinin de ziyan verdiğini belirtti

Bir grup teşebbüslerde bulunmak tedbir almak korkuyu azaltabilir Meskenlerin inançlı olup olmadığını denetim ettirmek zelzele çantası hazırlamak gibi Bunlar insanların kendi kendine alabileceği tedbirler Bunun dışında kişinin tesir alanı dışında olan hususlar var Siyasalların ve yetkililerin karar alanında olan ve güvenilmeyen hususlar var Şöyle şeyler duyuyoruz her gün meskenden çıkarken helalleşenler Kendi denetim alanımızda olan durumlara odaklanmak ve denetimimiz dışındakilere odaklanmamak korkuyu azaltmayı sağlayabilir

Türkiye nin bir afetler ülkesi olduğunu hatırlatan Yorguner yaşadığımız son zelzelenin biraz daha farklı olduğunu lisana getirdi Toplumun psikolojisi afetlerden etkileniyor fakat bu insan eliyle olunca çok daha fazla etkileniyor diyen Yorguner Maraş merkezli zelzelelere doğal afet demenin çok mümkün olmadığını tabir etti Bu nedenle yaşanılanların yansımalarının çok uzun yıllar devam edeceğini lisana getirerek şunları söyledi Bir mühlet sonra ikinci travmalar görülebilir ki ikincil travmalar birincisi kadar şiddetli olabiliyor Biz daha uzun yıllar insanların yas devirleriyle dert bozukluğu gerilim bozukluğu depresyon üzere durumlarıyla karşılaşacağız

Bu noktada dayanışmanın ehemmiyetine vurgu yapan Yorguner dayanışmanın düzgünleştirici gücünün altını çizdi

ÇOCUKLAR YETİŞKİNLERDEN BAĞIMSIZ BİREYLER DEĞİL

6 Şubat haftası İskenderun Hatay ve Pazarcık ta bulunan Çocuk ve Genç Psikiyatrisi Uzmanı Başkan Küçük çocukların yetişkinlere nazaran sarsıntıyla ve sonrasında yaşananlara biraz daha farklı reaksiyonlar gösterebileceğini söyledi

Zira zelzele bölgelerinden gelen pek çok görselde çocuklar enkaz yığınları ortasında aileleri ile dolaşıyor çadır kentte kurulan alanlarda oyun oynamaya ya da eğitim görmeye çalışıyor Bu durumun onlar üzerindeki tesirlerinden bahseden Küçük Çocukların çabucak her gün bu duruma maruz kalması enkaz manzaralarını görmesi o ortamdan geçmesi dağınık bir yapılanmanın olması organizasyonel rutin bir hayatın başlayamıyor olması travmatik sürecin devam etmesine ve sürecin uzamasına yol açıyor Bu bir tabiat olayı üzere de değil Ne kadarı doğal afet ne kadar insan eliyle yapılmış bir afet tartışılır İnsanların hafızalarında pek çok olay var yaşanmışlık var Bu o denli kolay atlatılabilecek bir durum değil Bunun yatışması için hayatın muhakkak bir müddet sonra akışına kavuşması lazım Güvenlik hissinin tesis edilmesi lazım Bir şeylerde geç kalındı birileri bir şeyleri eksik yaptı fakat bunun da hesabının sorulduğu bir gelecekle lakin anılarını zihinlerine gömebilirler Öbür türlü sıkıntı ve öfke hali daima canlı durur Hakikaten çocuklar yetişkinlerden bağımsız bireyler değil Erişkinlerin yaşadığı his hali çocukları da etkiliyor diye konuştu

BİRÇOK ŞEYİNİ KAYBETMİŞ BİR ÇOCUK OKULDA DA KENDİNİ KAYIP ÜZERE HİSSEDEBİLİR

Pek çok çocuğun ailesi ile sarsıntı bölgelerinden diğer yerlere göç ettiğini hatırlatan Küçük çocuğun eğitim hayatının daha sağlıklı olabilmesi için birtakım tekliflerde bulundu Depremzede çocukların gittikleri okullarda bir takım tarafından karşılanmasını öneren Küçük şöyle devam etti Birçok okul hangi vilayetten kaç çocuğun geldiğini biliyor Okulun çocuk hakkında bilgili olması ve okula geldiğinde karşılanması çok değerli Sınıf öğretmeni ve rehber öğretmeni ve istekli bir öğrenciden oluşan grup olabilir Birinci gün çocuğu ismi ile çağırıp ona okulu sınıfı ve arkadaşlarını tanıtmalı Çocuk inançlı bir ortamda olduğunu hissetmeli Bir sorunu olursa öğretmenlerine danışabileceği bilgisi olmalı Ahenk sürecinin gerçek yönetilmesi çok değerli Zira birçok şeyini kaybetmiş bir çocuk okulda da kendini kayıp üzere hissedebilir Bildiğim kadarıyla pek çok okul da yapıyor bunu

Çocukların yetişkinlerden daha farklı reaksiyonlar verebileceğini anlatan Küçük hususla ilgili şu bilgileri verdi Yetişkinlerde ve çocuklarda temel his güvenlik duygusu Çünkü okul mesken tanıdıkları arkadaşları üzere bildiği ve kendini inançta hissettiği bir ortamın olmayışı çocukları etkiliyor Travma dediğimiz kişinin güvenlik hissinin büsbütün sarsıldığı bir süreç Bunu yaşayan bir çocuğun verdiği yansılar de belirli açılardan anormal olabilir Daha endişeli olabilir uyku meseleleri yaşayabilir yaptığı şeyleri artık yapamayabilir Tabi burada çocuğun yaşı da kıymetli 6 yaşa kadar kimi çocuklarda gelişimsel duraksamalar görebiliyoruz Mesela tuvalet eğitimi alan bir çocuğun tuvalet nizamı bozulabilir hırçınlaşabilir hislerini anlatmada zahmet yaşayabilir Okul çağı çocuklarında da dalgınlık yavaşlık ya da tam bilakis hareketlilik sonluluk hali daha sık yaşanabilir Ergenlerde bu içe kapanma da olabilir dürtüsel davranışların artması kendine ziyan verme ya da bir şeyleri boş verme ya da kayıtsız kalma üzere kendini gösterebilir

ÇOCUKLAR RUTİNE KAVUŞMALI

Çocukların rutin olarak bildiği şeylere kavuşmasının travmaları atlatmada yardımcı olacağını kelamlarına ekleyen Küçük depremzede çocuklara gereğince ruhsal takviye verilmediği takdirde yıllar sonra toplumda ruhsal meseleleri olan pek çok yetişkinle karşılaşacağımızı tabir etti

Küçük dertli depresif olan ilgi ve merakı azalan çocuklara ruhsal takviye verilmesi gerektiğini belirtti Küçük bahisle ilgili şunları söyledi Destek verilmezse ileride depresyon üzere birtakım kişilik bozuklukları his durum bozuklukları ortaya çıkabilir Hatta önemli ihmal ve yalnızlık halinde psikoz gibisi belirtiler açığa çıkabilir İleride topluma yansımalarının nasıl olacağını bugünden söylemek güç lakin Türkiye travmatik bir toplum Aşikâr kimliklere belirli inançlara ilişkin travmatik bellekler var Bunlar insanların benlik hürmetlerini zedeleyen şeyler Kendilerine ilişkin bir ömür kurma gücü ve hüneri buralarda sekteye uğrayabiliyor Sağlıklı münasebet kurmadan partner bulmaya akademik çalışmalardan hayatın farklı noktalarına kadar problemlere yol açabilir Biz burada ne yapabiliriz Depremzede aileler çocuklarındaki pek çok şeyin olağana dönmemesinden birçok şeyi anlayabilirler Mesela okul başlamış hayatın rutinleri oluşmuş lakin ona karşın okula gidemeyen gece uyuyamayan sakinleşemeyen kendine ziyan vermeyi düşünen bir ergen varsa ya da daha evvel ondan beklenen davranış tavır karakter davranışının bilakis bir durum sergiliyorsa çocuk profesyonel takviye almalı