‘Televizyon mucizeye, toplumsal medya acıya odaklandı’

Prof Dr Halil Nalçaoğlu Dr Kadıköy Escort Esra Ercan Bilgiç Dr Yusuf Yüksekdağ ve Dr Sarper Durmuş ile gerçekleştirdiğimiz bu sohbetin emeli Türkiye nin son yıllarda yaşadığı bu en büyük afetin nasıl bir bağlantı ortamında bize sunulduğunu istanbul Escort tartışmaktı Bu sohbeti gerçekleştirdiğimiz sırada bir yanda enkazın altındaki yakınlarının cenazesini bekleyenler bir yanda da enkazı süratle kaldırıp inşaatlara başlama hevesindekiler vardı

Siyasette ve medyada asrın felaketi olarak çerçevelenen bir lisan oluştu 1999 yılındaki zelzelede de tıpkı tarifin kullanıldığını biliyoruz O periyoda nazaran daha fazla mecramız var Elimizde önümüzde daha fazla ekran var Ve irtibat artık tek taraftan gerçekleşmiyor Bu kalabalık ortamda toplum olarak ne durumdayız

Halil Nalçaoğlu Şu anda Türkiye olarak çok büyük bir olay yaşıyoruz ve sanırım ne kadar büyük bir olay yaşadığımızı tam anlayamıyoruz da Burada gerçek bir felaket var ve bunun sonuçları dalga dalga topluma insanların psikolojisine iktisada siyasete demografiye kültüre kadar her alana yansıyor Hülasa bundan etkilenmeyen bir bölge bir alan var mıdır bilmiyorum Bütün bunların yanında siyaset iktisat demografik hareketlenme derken iletişimciler olarak bugün bir ortaya gelme nedenimiz biraz olayı irtibat perspektifinden irdeleyebilir miyiz diye düşünmek istiyoruz sanırım Biraz genel başlayayım Yani biraz tahminen malumun ilan olacak lakin Türkiye’de çok önemli bir bağlantı sorunu var Bunu iki katmanda inceleyebiliriz Bir tanesi yaygın irtibat bir iletinin bir yerden bir yere gitmesi diyeyim Yaygın sözünü olumsuz manada kullanmıyorum Matematiksel irtibat kuramındaki tarifiyle bağlantı demek istiyorum Biliyoruz ki bu temel sinyal transfer olayı taşınabilir irtibat ağları manasında sarsıntı bölgesinde hâlâ olamıyor maalesef ve bu çok büyük bir sorun İkincisini bağlantının bir diğer tarifinden bir öbür bağlantı yaklaşımından yola çıkarak saptayabiliriz Burada bağlantının kurucu fonksiyonu diyebileceğimiz ve tek tek insanların bireylerin içinde var oldukları dünyayı etraflarını manaya ve anlamlandırma pratiklerini kastediyoruz Burada da bir sorun var Kelamını ettiğim birinci sorun kabaca bu toplum sayesinde çok büyük ekonomik varlıklar haline gelmiş olan telekom şirketlerinin bir afette daha yine fonksiyonsuz kalması daha ayrıntılı konuşulabilir Lakin bahsettiğim ikinci büyük soruna bilhassa odaklanmakta tahminen fayda var Bağlantının kurucu fonksiyonu derken neyi kastediyorum Burada ne var karşımızda

‘TÜRKİYE OLARAK İKİNCİ BİR METEORU BEKLİYORUZ’

Burada Naci Görür Hoca’nın da söylediği bir büyük sarsıntı realitesi var Durumu aktarmak için realite ya da gerçeklik kavramını kullanıyor zelzele gerçekliği diyor Hoca diyor ki bu enflasyondan da işsizlikten de daha kıymetli ve öncelikli Hangi partinin iktidar olduğundan da kıymetli Zira bu felaket sinemalarında yerküreye bir meteorun yaklaşması üzere bir şey Bu durumda hiçbir şeyin ehemmiyeti kalmıyor doğal olarak Bir meteor yaklaşıyor Türkiye’ye daha evvel de yaklaşıyordu Çarpıyor yakıp yıkıyor herkesi her şeyi etkiliyor Sonra işte tırnak içinde yaralar sarılıyor Ve sonra toplum ve toplumu yönetenler ikinci meteoru beklemeye başlıyor Özetle şu anda biz Türkiye olarak ikinci bir meteoru bekliyoruz Beklerken süratli kapsamlı tesirli tedbirler alıyor muyuz Hayır almıyoruz Neden

Acaba Profesör Görür’ün tabir ettiği mananın kurulmasında mı bir sorun var Ben bunu anlamaya çalışıyorum Artık bunun olup olmadığını anlamak için de nereye bakacağız Yaygın bağlantı modalitelerine yaygın irtibat mecralarına işte toplumsal medyası televizyonu dijital platformlardaki yayınları podcastleriyle aklınıza gelebilen her türlü bağlantı pratiğine WhatsApp kümelerine tahminen Telegram a bakmamız gerekiyor Zira elhasıl enformasyonun üretildiği dağıtıldığı tüketildiği her mecra aslında bizim bu realiteyi anlamamıza olduğu üzere kurgulayabilmemize katkı veriyor

Bunu yalnızca öbür alanlardan soyutlanmış bir irtibat sorunu olarak da göremeyeceğimizi belirtmeliyiz olağan Örneğin istediğimiz üzere değil ancak sanki bunun yerine nasıl bir gerçeklik kuruluyor Tahminen bugün bunu da konuşacağız Örneğin ben 1999 sarsıntısını de çok uygun hatırlıyorum İzmir sarsıntısı yakın vakitte alışılmış onu daha uygun hatırlıyorum Denizli Elazığ aklınıza gelen bütün yakın periyot zelzeleleri hatırlıyorum Doğrusu bugünkü bağlantı kipinde evvelkilere nazaran bir değişiklik görmüyorum Daima birebir şeyler oluyor Binalar çöküyor Enkaz altında beşerler var Toplum kenetleniliyor Bir yardım seferberliği başlıyor Devlet harekete geçiyor İşte enkazlar kaldırılıyor Kahramanlar yaratılıyor Müzik eşliğinde sunuluyor bunlar da Sonra yardım paraları vergiler toplanmaya başlanılıyor Bir yara sarma psikolojisiyle hepimiz olduğu üzere dayanak olmaya çalışıyoruz o bölgelere Ve giderek sönümleniyor bu

‘ÖNCE İNKAR SONRA ÖFKE ARTIK PAZARLIK ‘

Bakın bir hafta on gün geçti şimdiden hafif hafif sönümleniyor birinci reaksiyon Özel yayınlar bitti Ulusal yas yedi gündü Yavaş yavaş artık normalleşmeliyiz psikolojisi hâkim olmaya başlıyor Güya adeta travmanın kademeleri üzere Evvel inkar sonra öfke artık galiba pazarlık basamağına geldik Ondan sonra bir buhrana gireceğiz Ve sonra ahenk sağlayacağız Ve yeni meteorumuzu beklemeye başlayacağız Yani güya bu süreç travma teorisinin anlattığı üzere sürüyor Bu basamakları geçerken olup biten şeylerde ben bir değişiklik gözlemlemiyorum Doğal olarak biraz karamsarım Sonuçlarında da bir değişiklik olacağını yani Profesör Naci Görür ün bahsettiği realitenin amiyane tabirle bizlerin ve yöneticilerin başına dank edeceğini zannetmiyorum Dijital bağlantı çağında dünya tasavvurumuz içine girdiğimiz bu bağlantı süreçleriyle şekilleniyor Zati ben bağlantısı toplumsalın kurucu unsuru olarak tanımlıyorum Bu türlü bir toplumsal kuruluyor bu irtibatla Ve daima birebir biçimde kurulduğu için de değerli bir değişiklik de karşımıza çıkmıyor Karamsar başladım biraz lakin açıkçası gördüğüm biraz bu türlü

Daha özelde alışılmış birlikte tartışacağımız bir sürü sorun var Onların da başlıklarını söyleyeyim Girersiniz girmezsiniz başka bir sorun Afet pornografisi diyebileceğimiz bir şey olup bitiyor Fevkalade bir kutuplaşma var Birebir şeyleri seyretmiyor toplum Dijitalde olanlar öbür şey seyrediyor Ulusal kanalların yarısında diğer öbür yarısında öbür şey seyrediliyor Yani iki farklı zelzele kurgulanıyor demektir bu Etik bir sürü sorun oluyor İşte mahremiyetler ihlal ediliyor daima olarak

‘DEPREM NEDEN GAZETECİYE GEREKSİNİMİMİZ OLDUĞUNU GÖSTERDİ’

Toplumsalın kurucu öğesi bağlantı şayet daima birebir halde kuruluyorsa ve tüm bilgiler aynı çerçeveyle sunuluyorsa, siz de karamsarım dediniz lakin, bunu aşmak için, unutmadan güzelleşmek için medya hiç aracılık etmeyecek mi? Medyanın bu türlü afet, kriz vakitlerinde bir ortada tutma, kutuplaşmayı tedbire ve birleştirici olma gücü varsa onu aslında yaratamayan bir medya çıkmış oluyor. Diğer bir değerli kavram da sizin söylediklerinize de ek dezenformasyon. Kriz, kaos ve afet vakitleri dezenformasyonun, yanlış bilginin süratle yayıldığı vakitler. WhatsApp kümelerinden gönderilen komplo teorilerini ses kaydı yahut görüntü ile yaygınlaştıran ve inananlar var. Artık o denli şeylere şahit oluyoruz ki hepimiz insanız ve hepimizin kırılma anları var. Klasik medya da bunu yaymaya aracı oluyor. Medya okur-yazarlığı konusunda da çok ileride olduğumuz söylenemez. Bu hususta neler yapabiliriz?

Sarper Durmuş Bu soruyu zelzele bölgesinden haberleri nasıl aldığımızı anımsayarak cevaplamaya çalışalım Evvel televizyon haber kanallarının ekseriyeti mucize kurtarma haberlerine odaklandı Durumun vahimliğini gizlemeye arama kurtarma ve yardım çalışmalarındaki büyük aksaklıkları örtmeye çalıştılar Felaketin boyutları o kadar büyük ki bunu birinci elden gören iktidar medyası muhabirlerinin satır ortalarında bile olsa olayın ciddiyetini aktarmak durumunda kaldığını gördük Öte yandan toplumsal medyaya bakınca acı içinde yardım isteyen insanları gördük Twitter ya da Tik Tok’ta duyduğumuz sesler bize olayın vahimliğini gösterdi Zati muhalif haber kanallarının da toplumsal medyadan gelen içerikleri sıklıkla kullandığını gördük Bilhassa kriz durumlarında toplumsal medya alandan süratli bilgi akışını kaotik bir formda olsa da sağlayabiliyor Öte yandan Türkiye deki ana akımı oluşturan diyebileceğimiz çok izlenen kanalların makus sabıkası ve lineer anlatımıyla sınıfta kaldığı ortada

Bir de gazeteciliğe neden muhtaçlığımız olduğundan bahsetmek isterim Cüneyt Özdemir in Hatay’daki bir yayını sırasında bir sıhhat vazifelisi bölgeye Ankara’dan zelzelenin birinci gününde geldiğini ve birinci günden beri Cüneyt Özdemir in YouTube yayınlarını izlediğini söylüyor Bu şu yüzden kıymetli bu kişi formal ya da informal haberleşme ağı olduğunu düşüneceğimiz bir devlet kurumunda Sıhhat Bakanlığı’nda çalışıyor Buna karşın etrafında olan olayların ne olduğundan haberdar olabilmek için YouTube’dan bir yayın izliyor ve bu gazeteciye teşekkür ediyor Yani olağan periyotlarda bile mahallemizde belediyemizde vilayetimizde neler olduğunu anlamak için olayları bize düzgün bir formda anlatan bilgileri ve olguları toplayan gazetecilere gereksinimimiz var Natürel ki vakit içinde Türkiye de devlet ve sermaye baskısıyla gazetecilik aşındırıldı fakat farklı olaylar bize gazeteciliğe ve düzgün özgür bir medya ortamına ne kadar çok muhtaçlığımız olduğunu anımsatıyor daima

Ahmet Hakan CNN Türk te ekranı ortadan ikiye böldürüp iki farklı kentte enkaz altındaki depremzedeyi yarıştırırken askerin daha büyük sayılarda ve çok daha erken mobilize edilmiş olması gerektiğini Twitter dan duyduk Instagram ve Tik Tok ta yardıma muhtaçlığı olan beşerler seslerini duyurmaya çalıştı Problemler anlatıldı Bu açıdan çok kıymetliydi Lakin bir taraftan da aldatıcı bilgiler uydurma adresler palavra haberler ya da insanları örneğin Suriyelilere karşı nefrete iten sorumsuz paylaşımların da çok süratli yayılan orman yangınları üzere dağıldığını da gördük

Yani burada her şeyden evvel kendi imajını düşünen hakikati daima üstten alınan kararlarla değiştirmeye çalışan bir devlet olduğu malumumuz Fakat bir taraftan da toplumsal medyada ne oluyor Twitter’ın ve TikTok’un o daha az konuşuldu on iki saat boyunca beşerler yardım çığlıklarını toplumsal medyadan duyurmaya çalışırken yasaklanmış olması boğazının sıkılmış olması en kolay sözle çok vahim Lakin birebir vakitte da bu platformları da aldıkları karar ve tavırlar üzerinden eleştirmek takip etmek gerekiyor

Ulaştırma ve Altyapı Bakan Yardımcısı ‘Birtakım taleplerimiz oldu Twitter’dan’ diye bir açıklama yapmıştı Bunun üzerine Türkiye deki Twitter engellemesinin yakında kalkacağını da direkt Elon Musk tweetlemişti Yani bu işin Twitter tarafında da çok üstlerde konuşulduğunu görüyoruz Ve bizim toplumsal medya platformlarına tabir özgürlüğünü koruyup korumadıklarını ve palavra haberlerin ya da nefret telaffuzunun yayılmasına imkan sağlayıp sağlamadığını sormamız gerekli Bunun için kâfi sayıda işçi çalıştırıyorlar mı Bilhassa İngilizce dışındaki lisanlardaki kaynak eksikliklerinin ayrıyeten konuşulması gerekiyor Biz alışılmış ki yasakçı engellemeci devlet aklıyla ilgili tenkitlerimizi yaparken bizim üzerimizden tonlarca para kazanan dijital platformları da sorgulamamız gerekli Düşünsenize bu düzensizliğin ortasında Twitter etkileşimi ne kadar arttı ve olağan bir vakte nazaran bize ne kadar fazla reklam göstermiş oldu Bizim üzerimizden bu kadar para kazanan platformların haklarımızı korumak için neler yaptığını da konuşmak lazım

‘MERKEZİ VE OTOSANSÜRÜ BİR ORTADA GÖRDÜK’

İlk söylediğinizle ilgili ekleme yapmak isterim Dijital mecralardaki yayınlar kadar muhtemelen televizyon daha da çok izlendi İnsanların farklı seslere ne kadar gereksinim duyduğunu da gösteriyor verdiğiniz örnek NTV’de muhabir Yağız Şenkal canlı yayındayken bölgeden bir vatandaşla konuşurken sesinin kesildiğini gördük Haydi onu merkezden yaptılar diyelim ki o merkezi bir sansür lakin Show TV muhabirinin tenkit içeren bir kelam duyduğu anda mikrofonunu çekmesi içselleştirilmiş otosansüre örnekti

Halil Nalçaoğlu Bu alandaki habercinin halet i ruhiyesi yaptıkları yapmadıkları ya da stüdyoda da olabilir iki isim öne çıktı Bir tanesi bu Mehmet Akif Ersoy’un yaptığı Habertürk’te kamera ışıklarını kapattırmak Bence çok etkileyici bir performanstı Zira tekrar bizim olayı algımızı belirleyen bir çerçeveyi ışığı ortadan kaldırdı Kamera ışıkları açıkken orada bu türlü pırıl pırıl konuşuyor beşerler Böylelikle işin çok çok değerli bir boyutunu görmemiş algılamamış oluyoruz Algılamadığımızı lakin ışıklar kapatılınca fark ediyoruz Mehmet Akif Ersoy bir anda o fecî karanlık gerçeğini zelzele bölgesinde elektrik olmadığı gerçeğini yani telaffuz dışı bir gerçeği bizim gözümüzün içine sokmuş oldu Bence çok yeterli bir hareketti

Bir de Dilara Gönder var istifa eden Show TV’den Dilara Gönder de konuğuna da fazla kelam hakkı vermeden isyan etti canlı yayında Ve sonra da istifa etti istifa ettirildiği yazıldı çizildi Bilemiyorum iç yüzünü Bir evvelki örnekteki üzere tekrar telaffuz dışı bir durumu tahminen şuurlu olmasa da öfkeyi algı evrenimize sokuverdi Burada da demin senin söylediğin üzere devlet tarafından çizilen çerçevenin dışına çıktığı için tahammülsüzlükle karşılandı ve kurumundan ayrılmak durumunda kaldı Yani bu türlü iki farklı örnek yaşandı Öte yandan bunlar sanırım istisnai örneklerdi Kural olan devletimiz çalışıyor söylemi o denli değil mi Devlet herkese daha birinci günden ulaştı AFAD’ın açıklamasında biliyorsunuz Birinci gün her enkaza ulaşıldığı tabir edildi Gerçekleri çarpıtmak yanlış ya da eksik yansıtmak bu türlü durumlarda çok tehlikeli Zira iki gün bölgeye gidilemediği bilinen bir gerçek artık Yani çizmesi beklenen çerçevenin aslında bayağı çizildiğini düşünüyorum ben Ulusal kanallar nezdinde yani

Bir not daha ekleyeyim ondan sonra bırakayım kelamı O da tahminen bizi kutuplaşma konusuna götürecek Ben muhalif olarak tanım edilen kanalları daha fazla izleme eğilimindeyim Bu kanalların sahiden de daha uygun olmalarını beklerdim Beklerim yani Zira bir tarafa bakıyorsunuz yani terazinin bir kefesinde her şey çok uyguna gidiyor Devletimiz güçlü halledeceğiz yaraları saracağız retoriği Öbür tarafta ise her şey çok berbat Devlet genel olarak amiyane tabirle çuvalladı Bütün her şey bundan ibaret İşte her şeyin sorumlusu siyasal iktidar retoriği Her ikisinde de gerçek boyutlar olabilir Burada pek çok toplumsal durumda olduğu üzere aslında grinin farklı tonları kelam konusu Vazifesini yapmayan ihmal eden yasalar karşısında sorumludur şüphesiz buna bakılır Lakin benim burada dikkat çekmek istediğim husus toplumsal kopuş Ortadaki boşluk Bu da çok rahatsız edici Bu da kayda geçmesi gereken bir şey üzere geliyor bana

YARIN Zelzele ve çocuklar afet pornografisi