Anders Sandberg
Türlerin birçok geçicidir. Soyları tükenir, yeni çeşitlere evrilirler ya da rastgele mutasyonlar ve çevresel dönüşümler yüzünden vakit içerisinde değişirler. Tipik bir göğüslü cinsinin bir milyon yıl boyunca varlığını muhafazası beklenebilir. Çağdaş beşerler, yani Homo sapiens ise yaklaşık 300 bin yıldır yeryüzünü işgal ediyor. Pekala, bir milyon yıl boyunca var olsak neler olurdu?
İngiliz bilim kurgu muharriri H.G. Wells, insanların ziyadesiyle yabancı bir varlığa dönüşebileceğinin farkına varan birinci kişiydi. 1883 yılında yazdığı ‘Milyon yıllık insan’ isimli bir makalede, günümüzde artık bir klişeye dönüşmüş olan şeyleri tasavvur etmişti: Büyük beyinli, küçük gövdeli yaratıklar… Sonrasında, insanların da iki ya da daha fazla yeni çeşide dönüşebileceğini öngördü. Wells’in sunduğu evrimsel modeller vakit süzgecine takılsa da düşündüğü üç temel seçenek hâlâ geçerli: Soyumuz tükenebilir, birkaç farklı çeşide dönüşebilir ya da değişebilir.
Bunlara eklenen bir bileşen, her bir seçeneğin gerçekleşme ihtimalini büyük oranda artırabilecek biyoteknoloji imkanlarına sahip olmamız. İnsan geliştirme (kendimizi ilaçlar, mikroçipler, genetik yahut öteki teknolojileri kullanarak daha akıllı, güçlü kılmak ya da diğer hallerde daha düzgün hale getirmek), zihin transferi (zihnimizi bilgisayarlara aktarmak) veya yapay zekâ üzere öngörülebilir yeni teknolojiler, biyolojik alanda var olmayan yeni cinslerin teknolojik biçimlerini üretebilir.
YAZILIM ZEKÂSI VE YAPAY ZEKÂ
Geleceği kusursuz biçimde öngörmek imkânsız bir gayret. Çünkü o, fikir ve hareketlerin yanı sıra şu anda bilinmeyen teknolojik ve biyolojik sonlar üzere temelde rastlantısal etkenlere bağlı. Ne var ki, benim işim olasılıkları araştırmak ve bana kalırsa en olası durum, bir çeşidin farklı cinslere dönüştüğü büyük bir ‘türleşmenin’ yaşanması.
Aramızda, yaşlanmayı yavaşlatmak ve ortadan kaldırmak, zekâyı ve ruhsal durumumuzu ilerletmek ve vücutları değiştirmek yoluyla insanlık hâlini daha yeterli hale getirerek potansiyel açıdan yeni çeşitlerin önünü açmak isteyen pek çok insan mevcut.
Öte yandan, bu hayaller birçok beşere olumsuz görünür. Bu teknolojiler cep telefonları kadar ucuzlasa ve herkes tarafından erişilebilse dahi, kimi insanların onları prensip bazında reddetmesi ve ‘normal’ insan olmaya ait kişisel bir anlayış oluşturması akla yatkın görünüyor. Uzun vadede, peş peşe gelen jenerasyon (veya bir ‘güncellemenin’ akabinde gelen yeni ‘güncellemeler’) sonrasında, en gelişmiş insanların kendilerini temelde farklılar sergileyen bir ya da daha fazla ‘insanlık-sonrası’ cins ve ‘gerçek insanlar’ olarak ilan etmesini bekleyebiliriz.
Bir beyni hücresel seviyede tarayan ve akabinde bir ‘yazılım zekâsı’ meydana getirmek maksadıyla bilgisayarda muadil bir hudut ağı yapılandıran kendine has bir teknoloji olan ‘zihin transferi’ yoluyla, daha da ileri gitmemiz mümkün. Bu sadece bir tipleşme değil, tıpkı vakitte hayvanlar alemini bir maden, daha doğrusu yazılım krallığı için terk ediştir. Kimi insanların kopyalar ve yedeklemeler oluşturarak ölümsüzlük ihtimalini artırmak ya da uzayda internet yahut radyo dalgaları aracılığıyla kolaylıkla seyahat etmek üzere isteklerle bunu gerçekleştirmek istemesinin altında pek çok neden yatıyor.
Yazılım zekâsının sağladığı öbür avantajlar da mevcut. Kaynaklar kelam konusu olduğunda çok verimli olabilir; çünkü, sanal bir varlığın mikroçip üretmek için yalnızca Güneş’in ışığından sağlanacak güce ve kayalardan elde edilecek minerallere gereksinimi vardır. Yanı sıra, hesaplamaların tespit ettiği vakit ölçeklerinde, büyük ihtimalle biyolojik zihinlerden milyonlarca kat daha süratli biçimde düşünebilir ve dönüşebilir. Yeni yollarla gelişebilmek için sırf bir yazılım güncellemesine muhtaçlık duyar.
Yine de insanlığın gezegendeki yegâne zeki tıp olarak kalması pek mümkün görünmüyor. Şu anda yapay zekâ çalışmaları hızla ilerliyor. Yapay bir genel zekânın (yani, sadece muhakkak alanlarda uzmanlaşmaktansa tıpkı bir insan üzere rastgele bir entelektüel sıkıntıyı anlayabilen ya da öğrenebilen) ne vakit şuurlu bir hale gelebileceği ya da şuur kazanıp kazanmayacağı konusunda büyük belirsizlikler ve uyuşmazlıklar yaşansa dahi, uzmanların büyük çoğunluğu bu yüzyılda yahut kısa mühlet içinde bunun mümkün olduğunu düşünüyor.
Şayet bu mümkünse, muhtemelen bu yazılım şuur kazanacaktır. Bir basamakta, insanların büyük kısmının yerini yazılım zekâsı ya da yapay zekâya yahut ikisinin bir karışımına terk ettiği bir gezegende yaşamamız beklenen görünüyor.
GÜZEL BİR HAYAL Mİ YOKSA KÂBUS MU?
En nihayetinde, birden fazla zihnin bir yazılıma dönüşmesi akla yatkın görünüyor. Yapılan araştırmalar, yakın bir gelecekte bilgisayarların enerjiyi şu anda olduğundan çok daha verimli bir halde kullanacağını ortaya koyuyor. Yazılım zihinlerin güce ulaşmak için verimsiz yollar olan yiyecek ya da içeceklere muhtaçlığı ortadan kalkacak ve günün daha yavaş kısımlarında güç tasarrufu yapabilecekler. Bu durum, uzak bir gelecekte, var olan unsur ölçüsü ve güneş gücü bazında insan zihninden çok daha güçlü yapay zihinler elde edilmesi manasına geliyor. Ayrıyeten, hızlı bir halde evrimleşebildikleri için, vakit geçtikçe şu anki zihin biçimimize kıyasla muazzam bir değişim göstermelerini bekleyebiliriz.
Maddenin sakin ve tuhaf dünyasında hareket eden yazılım tabanlı varlıklarla karşılaştırıldığında, fizikî varlıklar açık bir dezavantaja sahip. Buna rağmen, data merkezleri bozulduğunda buharlaşıp gidecek olan yazılımların bilakis, kendi kendilerine yetebilirler.
‘Doğal’ beşerler, yazılım insanlardan epey farklı olarak, klasik toplumlarda varlıklarını sürdürebilirler. Bu çeşit bir ömür, Amerika Birleşik Devletleri’nde mütevazı ömür stili hâlâ imkanlı kılınan (ve korunan) Amish halkının hayat şeklinden pek de farklı olmaz. Tıpkı bölgede yaşayan toplumların küçük ve daha ilkel toplulukları yok etmesi gerekmez: Geçmişte insan hakları ve yasal müdafaalar oluşturduk ve ‘normal’ beşerler kelam konusu olduğunda benzeri bir anlayış sürdürülebilir.
Peki bu ‘iyi’ bir gelecek midir? Bu, büyük oranda sahip olduğunuz pahalara bağlı. ‘İyi’ bir hayat, öteki beşerlerle mana içeren bağlar kurmayı ve sürdürülebilir formda huzurlu ve müreffeh bir ortamda yaşamayı içerebilir. Bu açıdan bakarsanız, tuhaf ‘insan-sonrası’ varlıklara muhtaç değiliz; sadece huzurlu ve küçük (belki de görünmeyen bir otomasyonla korunan) bir köyün kendini varlığını koruyabilmesini sağlamamız gerek.
Bir kısım insan Taş Devri’nde yaşayan atalarımızdan gelecekteki benliklerimize ulaşan kesintisiz bir zincir olan ‘insan projesini’ değerli bulsa da ilerlemeye açık olabilir. Büyük ihtimalle yazılım tabanlı insanların ve yapay zekânın fazla ileri gittiğini düşünecekler ancak insanların böylesi tuhaf yeni biçimlere dönüşmesi karşısında anlayışlı olacaklar.
Diğer bir kesim, önemli olanın kendini tabir etme özgürlüğü ve yaşamsal amaçlarınızın peşinden gitmek olduğunu öne sürecek. İnsanlık-sonrası dünyayı geniş bir perspektifte keşfetmemiz ve bizlere neler sunabileceğini görmemiz gerektiğini düşünecekler.
Başka bir kesim ise farklı varlıkların sahip olduğu memnunluğu, barındırdığı fikirleri ya da başka nitelikleri pahalı bulabilir ve bunları en üst düzeye taşıyacak bir gelecek arzulayabilir. Kimileriyse, tüm bu ilerlemelerden aşikâr bir düzeye dek geri çekilerek sonlarımızı muhafazamız gerektiğini düşündüğünden, kuşkucu yaklaşabilir.
DYSON KÜRESİ Mİ?
Benim bir milyon yıl için iddialarım şöyle: Kimi beşerler şu ya da bu biçimde bize benzese de sayıları şimdikinden çok daha az olacak. Tarıma ve kentlere çok daha az gereksinim duyulacağı için yeryüzünün büyük kısmı tekrar yırtıcı bir görünüme bürünecek.
Etrafta, tarihî ya da estetik sebeplerle robotlar tarafından ihtimamlı biçimde korunan ve çok farklı ekosistemler barındıran kültürel alanlar oluşacak.
Sahra çölündeki silikon kubbelerin altında trilyonlarca yapay zihin iç içe yaşayacak. Bu zihinlere güç sağlayan devasa ve çok sıcak bilgi merkezleri, geçmişte gezegenimizi çok derecede ısıtmakla tehdit ediyordu. Halbuki bir milyon yılın sonunda büyük kısmı Güneş’in yörüngesinde dönen ve ‘Dyson küresi’ ismini verdiğimiz git gide büyüyen bir yapı oluşturacak; bu küre, her bir watt gücün kanıya, bilince, karmaşıklığa ve şimdi ne olduğunu kestiremediğimiz öteki tuhaf şeylere güç sağlayan bir yapı olacak.
Şayet biyolojik insanların jenerasyonu tükenirse, şu an yaşadığımız açık ve yakın tehditler dışında en beklenen sebebi öbür insan-sonrası cinslerle ortasında hürmet, anlayış ve bağlayıcı kontratların olmaması olacak. Tahminen de bu, aramızdaki azınlıklara daha âlâ davranmaya başlamamız için bir neden olabilir.
Yazının özgünü The Conversation sitesinden alınmıştır. (Çeviren: Tarkan Tufan)
