Alî Gurdilî – email protected
Gelek caran zanîn û baweriyên dînî rê li ber dîtin û Kadıköy Escort têgihiştina rastiyan digrin û nahêlin ku mirov bikaribin li ber ronahiya hiş û aqilê xwe xwe bigihînin rastiyan Ji ber vê yekê carinan divê meriv ji hinek zanînan bikeve gumanê Ataşehir Escort wan li bêjinga aqil bide û bikaribe wan zanînan guftego jî bike Lê em baş dizanin ku em nikarin zanînên bilgi knowledge dînî bidin ber lêpirsîne ji wan bikevin gumanê Maltepe Escort û wan guftego bikin Beravajiya zanînên dînî zanînên felsefî û zanistî ne dogmatik in û rojekê dikarin biguherin Li ser vê mijarê meriv dikare bibêje ku ne cilde feylesofan gelek caran pêxemberan jî derbarê civakekê ülkü utopîk de hinek ramanan utopîk raber kirine an jî xwestine ku hebûna behişt û dojehê ji bo bawermendên dînê xwe bipeyîtînin û berê wan bidin rêya dînê xwe an jî em bibêjin xwestine ku berê wan bidin ser rê û rismên dînê ol xwe Lê divê ji bîr nebe jêdera zanîna pêxemberan ramanên dînî û pîroz in ku xwe dispêrin fermanên xwedayî Ligel vê yeke bi nêrîneke gelemperî meriv dikare bibêje ku ramana utopîk an jî ramana utopîaparêz xwedan niyeteke çak e Herweha ramana utopîaparêz li gor ast û jêderên raberîkirinê dikare dinya me veguherîne biheşt an jî dojehekê jî Wate heke mirov hay jê nemînin bi ramanên xwe ên utopîk an jî dîstopîk dikarin bibin sebebe civak an jiyanekê dîstopîk û dojehîn Li ser vê xalê heke meriv bikaribe çavika xwe a ebdîtî û baweriyê ji ber çavê xwe bide alî hingê meriv dikare bibêje ku wekî utopîa û dîstopîayên feylesofan ramana behişt û dojehê jî ramanên utopîk û dîstopîk in ber û berhemên ramana mirovî ne û ne ramanên pîroz in Wate berhemên ramanî û xeyalî ne û pêxemberan jî wekî xelat û cezayê ramana behişt û dojehê raberî bawermendên xwe kirine
FERQ Û CUDAHIYÊN UTOPÎAYÊN FEYLESOFAN Û BEHIŞTA PÊXEMBERAN
Desta ewil divê meriv bibêje ku tevahiya pêşnûmayên utopîa û dîstopîayan û ên behişt û dojehê pêşnûmayên xeyalî ne û di hiş û aqilê mirovî da hatine afirandin Derbarê vê mijarê da heke meriv nikaribe bingehekê aqilî û mantiqî deyne û li ser mijarê mineqeşe bike ne pêkane ku meriv bikaribe xwe bigihîne encamên aqilî ên derbazî Beyefendisi guman utopîa dîstopîayên ramanwer û feylesofan û behişt dojeha pêxembaran di hinek xalan da bişibine hev jî di navbera wan de hinek ferq û cudahîyên berbiçav jî hene
1 Pêşnûmayên utopîa dîstopîayên feylesofan ji bo dinya me ne Wate aîdê dinya ku em tê da ne Lê pêşnûmayên behişt û dojehê ên pêxemberan derbarê dinya dî an jî em bibêjin ji bo axretê ne Ji bo xwegihandina behişte an jî dojehê divê meriv imrê xwe temam kiribe û çûbe ber heqîya xwedê
2 Jêdera zanînên ramanwer û feylesofan hiş û aqilê mirovî ye Lê ên pêxemberan zanînên îlahî û xwedayî ne ku pêxember jî wekî qasidên ragihîner xwedê wan vediguhezînin bawermendan Loma jî meriv dikare bibêje ku ramanên feylesofan ramanên ferdî ne subjectîv in û dikarin şaş an jî rast bin Wate dikarin wekî zanînên aqilî û rast an jî wekî zanînên dereaqilî û şaş werin nirxandin Beravajiya vê yeke pêxember wan zanînan ne wekî zanînên takekesî û subjektîv lê wekî zanînên misoger neguhêrbar û objektîv raberî civaka xwe dikin û dibêjin ew zanînî fermanên xwedê ne Ji ber yekê jî ebdên xwedê nikarin ji wan bikevine şike û rexne li wan zanînan bigirin
3 Utopîa û dîstopîayên feylesofan tesîrekê mezin li qada civakî siyasî hiqûqî felsefî zanistî û teknîkî kirine û bûne sebebên geşedanî û pêşketina civakan Herweha derbarê pêşketina şaristaniyê da jî xwediyê rolekê mezin in Mesela Dewlet a Platon Bajarê Xwedan Fazîlet a Farabî Utopîa ya Thomas Moure utopîaya Welatê Rojê a Camxanella Atlantîsa Nû a Francis Baconî û hwd nimûneyên gelek naskirî ne Di dema xwe da tesîrekê mezin li civakê kirine û bûne sebebê guherînên mezin
Li ser wan gelek minaqeşe pêk hatine û gelek siyasetmedar û rêvebirên civakan di bin tesîra wan da mane an jî wan wekî modelan bikar anîne Dîsa meriv dikare bibêje ku derbarê jiyan û civakên siberojê da zanînên gelek balkêş raber kirine ku dibetiya rûdana wan jî ne hindik e Yek ji wan armancên dîstopiyan jî ew e ku dixwazin haya mirovan ji rêvebirî û sazûmanên zordest ên siberojê hebe da ku mirov bikaribin rê li ber wan sazûman û rêvebirîyên zordest û antî democratîk bigirin Ji bo dîstopîayan jî meriv dikare navê utopîayên wekî Dinya Wêrek a Nû a Alex Huxley 1984 û Cotgeha Heywanan a George Orwellî Ez a Ayn Rand Em a Yevgenî Zamyatîn û Fahrenheita 451 a Ray Bradburyî bide Hem utopîa û hem jî dîstopîa wekî alternatîvên sîstemên siyasî a ku hene dihên nirxandin Wekî vê yekê pêşnûmayên behişt û dojehê jî ramanên utopîk û dîstopîk in ku ji aliyê pêxemberan ve hatine danîn û xwedîyê wesfên dînî ne
Li hemberî êş û azara jiyanê li hemberî bêmanetiya jiyan û dinyayê hêviyên bawermendan xurt dikin û li ber lisana wan didin Behişt xelata ebdên qenc e ku dê jiyana xwe a herheyî li vir bidomînin Laşê wan ji holê rabe jî ruhê wan heta hetayê dê li behiştê aram û bextewar bijî Ruhên mirovên gunehkar jî dê di agirê dojehê de bişewitin heta ku ji gunehên xwe pakij bibin Xweş xwiya dike di ramana behişt û dojehê da bextewariya mirovan ji jiyana axretê ra dihê hiştin û tesîrekê mezin li geşedanî û pêşketina civakan nake Ligel vê yeke divê meriv bibêje ku di destpêka jiyana komelî da dîn û baweriyên wê deme di avakirina şaristaniyê da xwediyê rolekê mezin bûne û bûne avakarê şaristaniyê Roja îro hebûna jêmayên Xerawreşkê Göbeklîtepe vê yeke baş dipeyîtîne Rê û rismên dînî wê demê mirovan li hev civandine û bûne sebebe avakirina şaristanîyê Lê divê ji bîr nebe ku ew efsane ne mythologya ne û xwe naspêrin aqilê mirovî Ji ber vê yeke ye ku em dibêjin dîn şaristaniyan ava dike Lê pêkara ku bere şaristaniya heyî dikare bide alîyekê qenc û mirovî ideoloji bi xwe ye
4 Dîsa meriv dikare bibêje ku armanca hevpar a ûtopîayên feylesofan û ên pêxemberan bextewarî ye Lê feylesof dixwazin wê bextewariyê li vê heyatê pêk bihînîn û ji ber vê yekê ji bo xweşhaliya mirov û civakan hinek rê û rêbazên aqilî raber dikin Pêxember jî dixwazin ku bawermendên xwe ji bo heyata dî an jî axretê amade bikin rê li ber gunehan bigirin û wan bi xelata behişte xelat bikin Ji bo vê yeke jî wekî rêvebir û desthilatekî civakê qanûnên civakî û ehlaqî raber dikin ku jêdera wan jî ramanên pîroz û xwedayî ne Loma meriv nikare bibêje ku ramanên aqilî û mantiqî ne Herweha bextewariya mirovan jî dihêlin jiyana behiştî a herheyî Di bingeha jiyana civakî û ehlaqî da tirsa dojehê û bextewariya jiyana behiştî heye ku rê li ber ehlaqê ferdî digre Loma jî derheqê başî û xirabîyê da bawermend gelek caran nikarin bi serê xwe û bi hiş û aqilê xwe biryara xwe bidin û li gor wê biryarê tevbigerin Xwedê li ser navê wan tevgerên baş û xirab nişan daye û divê ebdên wî li gor wê yeke tevbigerin Gumana ji wan qanûnan kafirî ye û ji dîn derketin e
MIROV ÇIMA JI BEHIŞT Û DOJEHÊ BAWER DIKIN Û JI UTOPÎA DÎSTOPÎAN BAWER NAKIN
Rastî ew e ku bawermendên dînên cuda îmana xwe bi behişt û dojehê dihînin Wate ji ber baweriya xwe a dînî qet ji wan nakevine şikê û wan wekî zanînên rastîn dipejirînin Behiştê bihûşt cenet wekî xelatê û dojehê jî wekî cezayê dinirxînin Lêbelê baweriya wan bi utopîa dîstopîayên feylesofan tune ji ber ku feylesof ne qasidên xwedê û ne ragîhînerên qanûnên xwedayî ne Helbet feylesof jî bi qasî pêxemberan xêrxwaz û qencîxwaz in Lê beravajiya pêxemberan ne ji bo axretê lê dixwazin ji bo vê dinya me pergalekê dadwer xweşhal û mirovî damezrînin û ehlaqê te parastin jî ne ehlaqekê dînî û metafizik ye lê ehlaqekê mirovî û ferdî ye
Li ber çavê bawermendên dînî dinya beredeyî ye demdemî ye û ne hêja ye Loma jiyana li vê dinyayê wekî ezmûnekê dihê dîtin Lewra jiyana rastîn û herheyî piştî mirinê ye û divê ne ji bo vê dinyayê ji bo dinya din axret li ber xwe bidin û bijîn Hinek caran jî em tabanının ku ramana behişt û dojehê tabanın sebebê zilm û zordestiyê ku ebdên xwedê ên baş li ser navê wî tabanın parezvanên qanûnên xwedayî û şerên dînî cîhad şerê pîroz dikin
Dibe ku hinek ramanên utopîaparêz ên feylesofan jî veguheriya bin qalibên ramanî û bîrdoziyan ideology û bibin sebebe zilm û zordestiyan Xweş xwiya dike ku hinek caran bawermendên dînên cuda li ser navê xwedê û dînên ku pê bawer in û parezvanên bîrdozîyan jî li ser navê qencîxwaziya civakî serî li tehde û zordestiyê dane û didin ku herdu jî ne helwestên mirovî ne Heta roja me a îro gelek caran li ser navê xwedê ji bo dîn û îmanê ji bo damezrandina pergalekê baş û hwd tehde û zordestiyê li mirovan kirine û zanînên xwe ên dogmatîk li ser mirovan ferz kirine Lê em baş dizanin ramanên ku jêdera wan ne hiş û aqilê mirovî ne dikarin rojekê vebiguherine amûrên zordestiyê û rê li ber afirandêriya mirovî bigirin Pêkara ku dê bikaribe rê li ber wê zilm û zordestiya ku jêdera wan ramanên dogmatîk metafizikî û îdeologîk in bigre jî ramana azad e azadiya ramanî ye ehlaqê ferdî û rênîşandariya zanîna zanistî û felsefî ye
Jêderên giştî
1 https dergipark org tr tr download article file 301062
2 İslam ın ütopyası Cennet Hasan Aydın Bilim ve Gelecek
https bilimvegelecek com tr index php 2004 07 01 islamin utopyasi cennet
3 https t24 com tr yazarlar sureyya su dunyevilesmis cennet utopya 23265
4 http www edebifikir com fikir bir cennet ideali olarak utopyacilik html
5 http www dusunuyorumdergisi com yeryuzu cenneti mumkun mu
6 https acikerisim uludag edu tr bitstream 11452 7 1 363737 pdf
7 https www muharrembalci com hukukdunyasi alintilar 807 pdf
8 http dergi kmu edu tr userfiles files 10m pdf
9 L UTOPIE Thomas MORE 1516 Traduction française de l œuvre anglaise par Victor Stouvenel en 1842
http droit wester ouisse free fr textes doc mutcoop utopie Ed fr 1842 pdf
